نوری اژدری، نورالدین بن محمد
نورالدین محمد نوری اژدری (متولد تقریبا 708ق)، سراینده «غازان‌نامه» و از شاعران ناشناخته و گمنام اواخر عصر ایلخانی و معاصر با آل جلایر است که از او نامی در کتب تذکره و تاریخ و ادب، نیامده است.
| نوری اژدری، نورالدین بن محمد | |
|---|---|
 | |
نام
تنها اطلاعی که از او در دست است، مربوط می‌شود به مقدمه منثور کوتاهی که احتمالا پس از وفات او، توسط کاتب نسخه منحصربه‌فرد «غازان‌نامه» در یک قرن بعد از وی، نوشته شده است. نام و نسب این شاعر در این مقدمه، نورالدین پسر شمس‌الدین محمد اژدری آمده است که به ادعای نویسنده مقدمه، در زمان غازان‌خان، موسوم به وزرات بوده و به انواع فنون، آراسته بوده است[۱].
ولادت
با توجه به نکاتی که از کتاب وی به دست می‌آید، او در سن پنجاه‌سالگی، در سال 758ق، کار خود را بنیان نهاده است. بنابراین، سال تولد او تقریبا 708ق، یعنی پنج سال پس از وفات غازان‌خان بوده است[۲].
ممدوحین
نوری «غازان‌نامه» را به نام سلطان اویس سروده و در هفت موضع کتاب، به‌مناسبت‌هایی او را مدح کرده است، اما در پایان اثر خویش، وزیر آن سلطان را مدح گفته و از او، یاری می‌خواهد[۳].
مذهب
درباره مذهب او، آن‌گونه که از کتاب برمی‌آید، به نظر می‌رسد که تمایلات شیعی داشته است؛ هرچند که در سرآغاز منظومه، به روش سخنوران اهل سنت، یادی از خلفای راشدین کرده است[۴] و همچنان‌که در قرن هشتم، این گرایش و تمایل عمومی ارکان دولتی و مردمی ایران به شیعه مشاهده می‌شود، در این شاعر نیز می‌توان آن را ملاحظه کرد[۵].
زادگاه
از آگاهی‌های ناچیز مقدمه منثور، برمی‌آید که نوری، شاعر آذربایجانی باشد. این موضوع، با ذکر یک مثل خاص که به نظر می‌آید تنها یک آذربایجانی می‌تواند مفهوم کنایی آن را بداند، قوت می‌یابد. او در پایان کار صدر چاوی و وزارت خواجه رشیدالدین فضل‌الله گوید:
جهان ماند، با رنج چاوی برفت بناوی بیامد سراوی برفت که در آن بیت، «بناو» و «سراو»، صورت ملفوظ قدیم دو شهر «بناب» و «سراب» ذکر شده است[۶].
آثار
وی سراینده «غازان‌نامه» است. این منظومه، 8709 بیت داشته و به وزن شاهنامه فردوسی و به تقلید از آن، در ذکر تاریخ ایلخان بزرگ سروده شده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
مدبری، محمود، مقدمه «غازان‌نامه منظوم (از قرن هشتم هجری)»، سروده نوری اژدری، به کوشش محمود مدبری، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1380.