دیوان غیاث‌الدین کججی
دیوان غیاث‌الدین کججی، مجموعه اشعار خواجه غیاث‌الدین شیخ محمد کججانی (تبریزی)، مشهور به خواجه شیخ (سده هشتم هجری) است که با مقدمه، تصحیح و تعلیقات مسعود راستی‌پور و احسان پورابریشم، منتشر شده است.
| دیوان غیاث الدین کججی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کجج تبریزی، محمد بن ابراهیم (نويسنده)
راستی پور، مسعود (مقدمه‌نويس) پور ابریشم، احسان ( مقدمه‌نويس) راستی پور، مسعود ( مصحح) پور ابریشم، احسان ( مصحح) |
| ناشر | دانشگاه تبریز. مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی - انسانی ** مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | ایران - تبریز ** ایران - تهران |
| سال نشر | 1395ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د9 5594 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در این دیوان، طبع‌آزمایی خواجه شیخ در قالب‌های شعری مختلف، با مضامین متنوع، از ادبیات تعلیمی و عرفانی تا مدح و مرثیه و سروده‌های عاشقانه به چشم می‌خورد. از دیگر وجوه اهمیت این دیوان، می‌توان به ذکر چهارده دوبیتی فهلوی (به زبان آذری) اشاره نمود؛ گرچه نشان بعضی از فهلویات خواجه شیخ را در «جامع الألحان» نیز می‌یابیم[۱].
از جمله ویژگی‌های دیوان کججی، آن است که نمی‌توان شاعر آن را از شعرای فارسی‌گوی طراز اول، بشمار آورد؛ زیرا در دیوان او، نشانه‌ای از چیرگی‌اش بر زبان فارسی، دیده نمی‌شود؛ ازاین‌روی کاربرد واژگان با معانی تازه در شعر او را می‌توان حمل بر ناآگاهی‌اش از معانی این واژگان کرد[۲].
حضور برخی کاربردهای کمتر شناخته‌شده، یا کاربردهایی که در دوران شاعری کججی از رواج افتاده بوده‌اند، در دیوان حاضر، نشانه‌ای است از انس وی با اشعار سرایندگان بزرگ معاصر و متقدم بر او. ازهمین‌روی، توجه به معانی تازه یا نادر واژگان در دیوان او، گاه به روشن شدن معانی این واژگان، در آثار دیگر گویندگان فارسی‌زبان، کمک کرده و همین امر، باعث اهمیت دیوان حاضر، گردیده است[۳].
واژه‌ها و ترکیب‌های ویژه دیوان حاضر، به سه گروه، تقسیم می‌شوند:
- واژگان فارسی که یکی از کاربردهای آنها، پیش از سده هشتم از رواج افتاده بوده و کججی از کاربرد نارایج آنها، بهره برده است.
- واژگانی که کاربرد نارایجی دارند و یکی از شواهد اندک‌شمار آنها، در دیوان کججی یافت می‌شود.
- مفردات و ترکیب‌های عربی که ساخت صرفی آنها با معنایی که کججی از آنها اراده کرده است، تناسب ندارد[۴].
به‌عنوان مثال، از جمله واژگان فارسی که یکی از کاربردهای آنها پیش از سده هشتم از رواج افتاده و کججی از کاربرد نارایج آن، بهره برده است، «اگر» معادل «یا» در بیت زیر می‌باشد:
| گر بر سرم زجور تو تیغ جفا فتد | «گر» بر دلم ز هجر تو تیر بلا رسد[۵] |
پانویس
منابع مقاله