بررسی تاریخ عاشورا

بررسی تاریخ عاشورا تألیف محمدابراهیم آیتی، مقدمه علی‌اکبر غفاری؛ کتاب فوق در بر دارندۀ سخنرانیهای دکتر آیتی در رادیو ایران در سال 1342 و 1343 (1383-1384ق) است. موضوع اين سخنرانيها تاريخ عاشوراست و در آن ضمن توصیف قیام امام حسین(ع) به تحلیل آن پرداخته شده است. در سخنرانى اول تا چهارم گزارشی از قیام آن حضرت تا عاشورا ارائه شده و در سخنرانى پنجم تا پانزدهم از رخدادهای بعد از قیام سخن رفته است. در اين سخنرانيها تقريباً همان اندازه که به قیام و شهادت امام پرداخته شده، از خطبه‌ها و برخوردهاى اسيران اهل‌بیت(ع) سخن رفته و به این موضوع بیش از آنچه توجّه می‌شود، توجّه شده است.

بررسی تاریخ عاشورا
پدیدآوران	آیتی، محمدابراهیم (نویسنده) غفاری، علی‌اکبر (مقدمه) انصاري، مهدي (مصحح)
ناشر	مؤسسه انتشاراتي امام عصر (عج)
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1383ش.
چاپ	دوم
شابک	‎964-7447-38-8
موضوع	واقعه کربلا، 61ق. - مقاله‌ها و خطابه‌ها حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - مقاله‌‏ها و خطابه‌‏ها
کد کنگره	‏‎‏/‎‏آ‎‏9‎‏ب‎‏4 / 41/5 BP

در چند جای کتاب گفته شده که قیام امام حسین(ع) برای به دست آوردن حکومت نبود، بلکه برای شهادت بود تا بدين وسيله دينْ پايدار بماند. همچنين توضيح داده شده‌ که استقبال امام از شهادت به این معنی نیست که راهی به زنده ماندن نداشت و اگر تسليم هم مى‌شد، باز او را مى‌كشتند. (ص٧٧ - ٨٠ و ٨٩). و نيز توضيح داده شده كه شهادت آن حضرت برای شفاعت گنهكاران و كفّارۀ گناهان اين امّت نيست و اين پندار، نادرست است. (ص١٢٣-١٢۶).

در جایی از کتاب به عذرها و بهانه‌هاى افرادى كه از همراهى امام حسين(ع) شانه خالی کردند، پرداخته و گفته شده است از مردم کوفه (کسانی که امام را همراهی نکردند)، عجب نیست که زندگی خود را فدای و ظیفه نکردند، بلكه عجب از آن مردمی است که با هر وضعی که پیش آمد آن حضرت را يارى كردند وتا پاى جان در راه نصرت حق ايستادند. (ص٢). به نظر نويسنده، زيارت ناحيۀ مقدّسه از امام زمان(عج) نیست، بلكه از امام حسن عسكری(ع) است. زيرا تاريخ صدور آن سال ٢٥٢ق است و در اين تاريخ امام زمان متولّد نشده بود. (ص١٢٣)، همچنين نویسنده گزارش آمدن اسیران اهل بیت را در اربعین به كربلا، مقبول نمى‌شمارد و مأخذ آن را فقط كتاب لهوف سيّد بن طاووس مى‌داند. (ص١٢٨ - ١٥١). به نظر نویسندە در جریان تاریخ عاشورا چند زن فداکار نقشی برجسته داشتند و لذا در بحثى مستقل به اين موضوع پرداخته است. (ص١٢٢ - ١٧٢).

چنانکه اشاره شد بخش زیادی از مباحث کتاب به رخدادهای پس از شهادت امام، يعنى خطبه‌ها و برخور دهاى اسيران اهل بيت، اختصاص دارد. نويسنده، خطبه‌های اسیران را از منابع مهم تاریخ کربلا و از عوامل بقای قیام امام دانسته و توجّه بلیغی به آن كرده است. از اين رو بخشى از كتاب در شرح خطبۀ امام سجّاد(ع) و حضرت زينب (س)است.

متن کتاب شامل پانزده سخنرانی است و به پایان آن دو سخنرانی دیگر ملحق شده که مطالب آن اختصاص به امام حسين ندارد.

گفتنى است قاضى طباطبائى در كتاب تحقيق در بارۀ اول اربعين ... (ص ٣٨٠ -٣٨١)، استبعاد اين نويسنده را دربارۀ آمدن اسيران اهل بيت در اربعين به كربلا، نادرست دانسته و او رادر اين موضوع تحت تأثير حاجى نورى در لؤلؤ و مرجان شمرده است.

منابع مقاله

اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380