مونس الأحرار في دقائق الأشعار
مونس الأحرار في دقائق الأشعار، اثر محمد بن بدر جاجرمی، از شاعران و ادیبان سده ۷-۸ ق/۱۳-۱۴م، کتابی است به زبان فارسی از اشعار منتخب نزدیک به دویست تن از شاعران فارسی‌زبان تا قرن هشتم.
| مونس الاحرار فی دقائق الاشعا‌ر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جاجرمی، محمد بن بدر (نويسنده)
قزوینی، محمد (مقدمه‌نويس) طب‍ی‍ب‍ی، م‍ی‍رص‍ال‍ح (مصحح) |
| ناشر | انجمن آثار ملی ** چاپ اتحاد |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1337ش - 1350ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - مجموعهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | PIR 4032/ج24 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب، مجموعه‌ای ارزشمند از اشعار ۲۰۰ تن از شاعران فارسی‌زبان است. کتاب در ۳۰ باب و به‌ترتیب موضوع تدوین گردیده است. مؤلف در دیباچه منثور کتاب، آن را «مجموعه» خوانده و سبب تدوین آن را، اشتیاق و درخواست جمعی از دوستان هنرمند و اهل فضل ذکر کرده است. مؤلف در پایان همین دیباچه، فهرست موضوعی ۳۰ باب و نیز اسامی شاعرانی که نمونه اشعارشان را در این مجموعه آورده است، به دست می‌دهد[۱].
موضوع باب‌ها، شامل انواع شعر (قالب‌های شعری)، صنایع ادبی، انواع ادبی و بسیاری موضوعات پراکنده دیگر، مانند مربعات، تشبیهات، مراثی، لغز و معمیات، اشعار مصور و اختیارات قمر، تواریخ، ملزومات و اختلاج المنظوم است[۲].
از ویژگی‌های مهم این مجموعه، ذکر نام و اشعار شاعرانی است که از دیگر منابع اطلاعاتی از آنان به دست نمی‌آید؛ مانند: قمصری، سردوز، ترمذی، خازن، زیزی و مشملی[۳].
از ویژگی‌های دیگر این مجموعه ثبت اشعار به‌طور کامل (و نه منتخب اشعار) است. همچنین نقل ۱۳ رباعی از خیام که در باب هجدهم «مونس الأحرار»، به دنبال یکدیگر آمده است و از کهن‌ترین و اصیل‌ترین نمونه‌های رباعیات خیام بشمار می‌رود. این رباعیات از ارزش کم‌نظیری برخوردار است. افزون بر این، ذکر سروده‌هایی از شاعران معروف، مانند: فردوسی، سعدی، نظامی، ناصرخسرو و بسیاری از شاعران قدیم خراسان که نسخه‌های اصیلی از اشعار آنان در دست نیست، راه را برای بسیاری از تحقیقات ادبی گشوده است[۴].
به دلایل یادشده، «مونس الأحرار» را اثری گران‌بها، معتبر و در نوع خود کم‌نظیر دانسته‌اند که تلاش مؤلف و دقت بسیار وی در جای‌جای آن پیداست. جاجرمی در پایان این اثر، تاریخ اتمام آن را (۷۴۱ق/ ۱۳۴۱م) در یک رباعی بیان داشته است[۵].
نظریات گوناگونی درباره «مونس الأحرار» تاکنون بیان شده است. هدایت این اثر را در شمار تذکره‌های معروف آورده و در تدوین اثر خود، «مجمع الفصحاء»، از آن سود جسته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
پژوهنده، لیلا، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.