کتابان في الفرق

كتابان في الفَرق، از آثار دو نفر از اندیشوران قرن سوم هجری (قرائت‌شناس، قرآن‌پژوه و ادیب بصری، سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی، معروف به ابوحاتم سجستانی، (درگذشته 255ق) و ادیب و واژه‌شناس کوفی، ثابت بن ابی‌ثابت)، دو کتاب جداگانه در موضوع واژه‌شناسی است و در آن، تفاوت انسان و حیوان در نام‌گذاری اعضای بدن و... بیان می‌شود. مورخ، مصحح و استاد زبان عربی دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد، حاتم صالح ضامن (درگذشته 1434ق)، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه نوشته است.

‏کتابان في الفرق
پدیدآوران	ابو حاتم سجستانی، سهل بن محمد (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق)
عنوان‌های دیگر	الفرق
ناشر	عالم الکتب ** مکتبة النهضة العربية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1407ق - 1987م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	زبان عربی - مترادفها و متضادها - زبان عربی - معانی و بیان
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	الف2ک2 6190 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتاب الفَرق (ابوحاتم سجستانی)

• حاتم صالح ضامن نسبت این کتاب را به شخص ناشناسی به نام هذیلی و نیز به ابوعبیده معمر بن مثنی، اشتباه شمرده و با شواهد و قرائنی، ترجیح داده است که اثر حاضر نوشته ابوحاتم سجستانی است.
• ابوحاتم سجستانی، در این کتاب، به 3 آیه قرآن، 2 حدیث شریف و 4 ضرب‌المثل استشهاد کرده است. همچنین شواهد ادبی او شامل 36 بیت شعر، 7 مصرع و 41 قسمت از رجز می‌شود و به اشعار شاعران بسیاری، از جمله: اعشی، نابغه و اخطل استناد کرده است.
• ابوحاتم سجستانی، کتابش را در 28 باب تنظیم کرده است: اولین باب، دهان است و آخرین، انتهای سنّ.
• اهمیت کتاب فرق ابوحاتم سجستانی، در قدمت آن است و از جمله چند کتاب تأثیرگذاری بشمار می‌رود که هسته اولیه آثار بعدی را فراهم آورده و از جمله در کتاب المخصص نوشته ابن سیده اثر گذاشته است و همچنین سجستانی، در کتابش شواهدی از اشعار و ارجاز را آورده است که در آثار دیگر نیافتیم.
• ابوحاتم سجستانی، اشاره کرده که در نگارش این کتاب از اصمعی، ابوعبیده، ابوزید و ابومالک بهره برده است. در بسیاری از موارد عبارات سجستانی در این کتاب با تعابیر اصمعی و ثابت، مثل هم، بلکه یکسان است.
• «مه» و «مهلاً» برای نهی انسان است و «هج هج» برای بازداشتن بچه‌شتر.

كتاب الفَرق (ثابت بن ابی‌ثابت)

• ثابت بن ابی‌ثابت به بیان اسامی اعضا و وظایف آن، بسنده نکرده و بلکه به ذکر حرکات، صداها و حالاتش و... نیز پرداخته و همه موارد را با عربی فصیح بیان کرده است.
• كتاب الفرق ثابت بن ابی‌ثابت را بر اساس نسحه جدیدی تصحیح و منتشر کرده‌ایم که نواقص نسخه چاپی پیشین و خطاها، تحریف‌ها و تصحیف‌های آن را ندارد و موارد افزوده را مشخص و در بین دو قوس یا مربع قرار داده‌ایم.
• ثابت بن ابی‌ثابت کتابش را در 28 باب سامان داده است: اولین باب، دهان است و آخرین، صفات انسان در سرعت و دویدن و اختلاف آن.
• برای مرگ انسان، از «موت» (مثلاً: «مات فلانٌ موتاً») و «فطس» و... استفاده می‌شود، ولی در غیر انسان، «نفق» (مانند: «نَفَقَ الفرسُ نُفوساً») گویند.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.