دیوان سالک قزوینی
دیوان سالک قزوینی، مجموعه اشعار محمدابراهیم سالک قزوینی (1021- زنده در 1084ق) است که با مقدمه و تصحیح عبدالصمد حقیقت و به کوشش احمد کرمی، منتشر شده است.
| دیوان سالک قزوینی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سالک قزوینی، محمدابراهیم (نويسنده)
حقیقت، عبد الصمد (مصحح) حقیقت، عبد الصمد ( مقدمه نويس) کرمی، احمد ( گردآورنده) |
| ناشر | ما |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1372ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 11ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دیوان حاضر، مشتمل بر اشعاری در قالب غزل، قصیده، ترکیب‌بند، دو مثنوی «محیط کونین» و «ساقی‌نامه»، رباعی و تک‌بیتی است. خان‌آرزو که دیوان سالک را به خط خود او دیده و مطالعه کرده، تعداد اشعار او را نزدیک به 25 هزار بیت بیان کرده است[۱].
مثنوی معروف سالک در این دیوان، «محیط کونین» نام دارد. او هدف خود را از سرودن این اثر، آزمودن توانایی خویش در سرایش مثنوی بیان کرده است. سالک این مثنوی را به تقلید از «تحفة العراقين» خاقانی، در 3200 بیت، به نظم کشیده که مانند آن دیباچه‌ای خطاب به آفتاب و ابیاتی در مذمت زر دارد. شاعر سرودن این اثر را در 1061ق، در هندوستان به پایان برده است. این مثنوی، سفرنامه سالک است از قزوین به تبریز و از آنجا به بغداد و شهرهای مقدس شیعیان در عراق و بازگشت به قزوین از راه همدان و سپس عزیمت از زادگاه خود به هندوستان از راه اصفهان و شیراز. بنابراین، اهمیت آن به جنبه‌های ادبی و شعری محدود نمی‌شود. سادگی و روانی، از ویژگی‌های مثنوی مذکور است؛ به‌حدی که گاه، ابیات به شیوه زبان گفتار نزدیک می‌شود. سالک در میان این مثنوی، گاه بیت‌هایی در قالب غزل آورده است[۲].
در این دیوان، همچنین ساقی‌نامه‌ای وجود دارد که آن را در 1232 بیت در بحر متقارب سروده و آن را به‌صورت قسم‌نامه‌ای درآورده که ابیات قسمیه آن از حدود صد بیت بیشتر است و به مرز اطناب ممل می‌گراید. در میان این مثنوی نیز یک غزل آمده است. او در این مثنوی، در ابیات بسیاری از پیری و ناتوانی خود نالیده و از مردم قزوین و بی‌توجهی آنان به شعر، شکایت کرده است[۳].
سالک در تمثیلات و تشبیهاتی که در مثنوی ساقی‌نامه و محیط کونین به‌کار برده، از شیوه نظامی گنجوی، پیروی کرده و بی‌گمان، هنگام سرودن این مثنوی، «خمسه نظامی» را در نظر داشته است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- کشانی، لیلا، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.