ابن کامل، احمد بن کامل
اِبْن‌ِ کامِل، ابوبکر احمد بن کامل بن خلف بن شجره (260- 8 محرم 350ق/874 -27 فوریه 961م)، عالم در علوم قرآن، فقیه و قاضى بغدادی.
| ابن کامل، ابوبکر احمد بن کامل بن خلف بن شجره | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | احمد بن کامل بن خلف بن شجره؛ |
| نام‌های دیگر | ابن کامل، ابوبکر احمد بن کامل بن خلف بن شجره؛ |
| لقب | شجری؛ |
| تخلص | ابن کامل؛ |
| نام پدر | کامل بن خلف بن شجره؛ |
| ولادت | 260ق؛ |
| محل تولد | سامرا؛، عراق؛ |
| محل زندگی | بغداد؛ |
| رحلت | 350ق؛ |
| مدفن | |
| طول عمر | 90؛ |
| خویشاوندان | |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | اهل‌سنت؛ |
| پیشه | عالم در علوم قرآن، فقیه؛ |
| منصب | قاضی؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | عالم در علوم قرآن، فقیه؛ |
| اساتید | ابوبکر اصبهانى، محمد بن یحیى کسائى صغیر، محمد بن جریر طبری؛ |
| مشایخ | حارث بن ابى اُسامه، احمد بن ابى خیثمه، ابوقلابه رقاشى، محمد بن سعد عوفى، عبدالله بن روح مداینى؛ |
| معاصرین | حامد بن عباس، ابوعمر محمد بن یوسف؛ |
| شاگردان | ابوبکر ابن مهران، احمد بن محمد عبدون، ابراهیم بن احمد مروزی، ابن رزقویه؛ |
| برخی آثار | 1. اخبار القضاه الشعراء ؛ |
او را منسوب به جدش شجری نیز خوانده‌اند.
ولادت، تحصیلات، مشایخ
وی در سامرا زاده شد و در بغداد سکنى. تحصیلات اولیه‌اش را در آنجا آغاز نمود و قرائت را به طریق عرض از ابوبکر اصبهانى، محمد بن یحیى کسائى صغیر و دیگران فراگرفت.
از گروهى از مشایخ حدیث چون حارث بن ابى اُسامه، احمد بن ابى خیثمه، ابوقلابه رقاشى، محمد بن سعد عوفى و عبدالله بن روح مداینى بهره برد و در علوم دیگری چون نحو، شعر، تاریخ، ایام عرب و رجال نیز تبحر یافت، ولى به نظر مى‌رسد که شهرت اصلى وی در علوم قرآن بوده است.
شاگردان، راویان
افرادی چون ابوبکر ابن مهران، احمد بن محمد عبدون و ابراهیم بن احمد مروزی از او قرائت آموخته‌اند.
در حدیث نیز جمع کثیری چون ابوالحسن دارقطنى، حاکم نیشابوری، ابوعبیدالله مرزبانى، ابوعلى ابن شاذان، ابوبکر دوری و ابراهیم بن مخلد باقرحى از او روایت کرده‌اند.
شاگردش ابن رزقویه بسیار از او ستایش کرده، اما دارقطنى معتقد است که او در نقل حدیث تساهل داشته است.
ابن کامل در تاریخ
جایگاه ابن کامل در تاریخ را نیز نباید نادیده گرفت. اگرچه کتاب التاریخ وی اکنون در دست نیست، اما نوشته‌های تاریخى او تا قرن‌ها بعد مورد استفاده مؤلفان بوده است.
همچنین منقولاتى درباره اهل‌‌بیت(ع) از کتاب تاریخ وی مورد توجه مؤلفان قرار گرفته است.
ابن کامل و طبری
ابن کامل، راوی تاریخ طبری، از خود اوست و در این امر نقش مهمى داشته است.
رابطه ابن کامل با محمد بن جریر طبری خود یکى از برجسته‌ترین جنبه‌های شخصیت علمى اوست، چنانکه او را در جرگه آن دسته از شاگردان طبری شمرده‌اند که مدتى از مذهب فقهى وی پیروی مى‌کردند.
در واقع ابن کامل یکى از مهم‌ترین فقیهان جریری است که تألیفات متعددی در این مذهب داشته است و از میان آن‌ها دو کتاب الشروط الکبیر و الشروط الصغیر که از اولین نوشته‌ها در این زمینه هستند، بیشتر قابل توجهند؛ اما گویا پس از مدتى ابن کامل تقلید را کنار گذاشت و در رأی خود مستقل گردید، البته به جزئیات آراءِ فقهى وی در این دوره اشاره‌ای نشده است.
مناصب
در توضیح اینکه اکثر منابع از او با عنوان قاضى یاد کرده‌اند، خطیب بغدادی بدون اشاره به تاریخى معین گوید که وی از جانب قاضى القضاه ابوعمر محمد بن یوسف، قضای کوفه را برعهده داشت. ابوعلى مسکویه نیز ذیل حوادث سال 311ق از حضور او به عنوان قاضى در مناظره حامد بن عباس در بغداد یاد کرده است.
آثار
ابن ندیم آثار متعددی را از ابن کامل نام برده که نشانى از آن‌ها در دست نیست.
تنها تألیف موجود وی «اخبار القضاه الشعراء» است که نسخه خطى آن در کتابخانه ینى جامع استانبول نگهداری مى‌شود؛
همچنین در کتابخانه ظاهریه نسخه خطى رساله‌ای با عنوان «فوائد حسان و مقتل عثمان بن عفان» به روایت ابن کامل موجود است[۱].
پانویس
- ↑ صادقى، مریم، ج4، ص505
منابع مقاله
صادقى، مریم، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.