فیه مافیه و پیوست‌های نویافته

فیه مافیه و پیوست‌های نویافته تألیف جلال‌الدین محمد بلخی، با تصحیح و توضیح توفیق هاشم‌پور سبحانی؛ این کتاب، تصحیح دیگری از فیه مافیه، همراه با اضافات و توضیحات بیشتر است که توسط یکی از مولوی پژوهان شهیر، فراهم شده است. گفته می‌شود از فیه مافیه بیش از چهل نسخۀ خطی شناسایی شده که از دیدگاه صاحبنظران تفاوت‌های زیادی باهم ندارد. فروزانفر، فیه مافیه را، چنان که گفته شد، بر اساس نسخۀ شمارۀ ۲۷۶۰ کتابخانه فاتح ترکیه تصحیح کرده و هفت نسخۀ خطی دیگر نیز برای مقابله در اختیار داشته و متذکر شده که این نسخه را با وجود نقصی که دارد؛ مانند اغلاط در کتابت آیات قرآن و املای کلمات و نداشتن فصول عربی و تنها به علت قدمت و احتمال مقابله با نسخۀ اصلی،اساس طبع قرار داده است.

فیه مافیه و پیوست‌های نویافته
پرونده:NUR.....J1.jpg
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) هاشم‌پور سبحانی، توفیق (تصحیح و توضیح) [[]] (مترجم)
ناشر	کتاب پارسه
مکان نشر	تهران
سال نشر	1388
چاپ	اول
کد کنگره	‏

اما متن حاضر، بر اساس نسخۀ ۲۱۱۱ کتابخانه موزۀ مولانا در قونیه تهیه شده و در کنار آن نسخه شمارۀ ۷۹ همان کتابخانه و همچنین نسخۀ کتابخانه فاتح برای مقابله، یاریگر مصحح بوده است. سبحانی در مقدمه، پس از توصیف نسخۀ شمارۀ 2111 کتابخانه موزۀ قونیه می‌گوید این نسخه با اينکه تاریخ کتابت ندارد، ولی از قراین و شواهدی که از کاغذ، جلد، تذهیب و پاره‌ای یادداشت‌های دیگر، به دست می‌آید، تردیدی باقی نمی‌گذارد که اين کتاب لااقل هم سنّ دیوان کبیر است و در نیمۀ دوم و یا نهایتاً در اواخر سدۀ هشتم استنساخ شده است. وی همچنین دربارۀ نسخه ‎۷٩‏ موزۀ قونیه که از آن در تصحیح و تکمیل این اثر بسیاراستفاده کرده، می‌گوید این نسخه در سال ۷۵۳ هجری کتابت شده و بخش‌های کوتاه و بلندی با عنوان «بعضی از سخنان مولانا» دارد که در پایان متن حاضر آن‌ها را به دلیل کوتاه بودنشان، تحت عنوان «پیوست‌های نویافته» ذیل ۶۶ بخش نقل کرده است.

این اثر، شامل پیش گفتار، متن فیه مافیه، تعلیقات متن، تعلیقات بخش پیوسته نویافته، و فهرست‌های مورد نیاز است. در پیش گفتار، عمدتاً ویژگی‌های نسخۀ ۲۱۱۱ و ۷۹ موزه قونیه و نسخه ۲۷۶۰ فاتح بررسی شده و به تغییراتی که در ویرایش و نگارش آن‌ها به وجود آورده، اشاره کرده است. متن اصلی کتاب، دارای ۷۴ فصل است و در ادامۀ آن ۶۵ نکته از دیگر سخنان مولانا تحت عنوان «پیوست‌های نويافته» آمده است که بارزترین تفاوت این چاپ با نسخۀ فروزانفر، همین قسمت می‌باشد. آنچه با عنوان تعلیقات آورده اکثرا متعلق به فروزانفر است. تنها چند موردی که نیاز به توضیح داشته، از خود افزوده است. ضمناً در پانوشت‌ها به برخی از اختلاف‌هایی که میان نسخه‌های ۲۱۱۱ و ۷۹ با نسخه فروزانفر وجود دارد؛ اشاره شده است. اعراب گذاری آیات، روایات، عبارات عربی و ترجمه آن‌ها، جلد و حروفچینی زیبا و وبرایش یکدست از امتیازات این اثر است. در پایان، فهرست‌های آیات، احادیث، امثال و سخن بزرگان و عبارات عربی، اشعار عربی، اشعار فارسی، لغات و ترکیبات، اشخاص، جای‌ها و کتابنامه تنظیم ودرج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.