فیثاغورس
فیثاغورس (حدود 570-495ق.م)، ریاضی‌دان و فیلسوف باستان، سیاستمدار، مرد اخلاقی
| نام | فیثاغورس |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | منمارخوس‌‌ئو |
| متولد | حدود 570ق م |
| محل تولد | ساموس (جزیره‌ای در سیسیل) |
| رحلت | 495ق.م |
| اساتید | |
| برخی آثار | مقالات فلسفية لمشاهير المسلمين و النصاری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE34421AUTHORCODE |
ولادت
به‌طور کلی درباره زندگی فیثاغورس اطلاعات دقیقی در دست نیست و منابع موجود نیز مغشوش است. این فیلسوف و ریاضی‌دان در حدود سال 275ق.م، در جزیره ساموس، واقع در دریای اژه چشم به جهان گشود. پدرش تاجری به نام منمارخوس‌‌ئو بود و مادرش که اهل یونان بود پتیایس نام داشت. او دو یا سه برادر داشت. او به‌احتمال با فرکیدس، تالس و آناکسیمن در ارتباط بوده است. چنگ می‌نواخت، شعر می‌سرود و همه اشعار هومر را از بر می‌خواند[۱].
آرا و تاریخ فلسفه فیثاغورس
در منابع یونانی، حیات فیثاغورس آمیخته به افسانه است و در خلال اساطیر باید آن را جستجو کرد و برای آن نمی‌توان مبدأ تاریخی صریحی پیدا نمود؛ با وصف این شاید بتوان تاریخ فلسفه فیثاغورس را به دو دوره منقسم کرد: نخست دوره‌ای که از سال 530ق.م، یعنی تأسیس مدرسه کروتن شروع و به سال 350ق.م، ختم می‌شود. دوره دوم که از سال‌های اول میلادی با پیدایش فیثاغورسیان جدید نضج می‌گیرد. بین آراء فلسفی دوره اول و دوم اختلاف فاحشی مشهود است؛ مخصوصا فهم آراء صحیح فلسفی دوره اول؛ زیرا آنچه از متون بعد به دست آمده، خالی از اشکال و ابهام نیست[۲]. این آرا نظم منطقی و انسجام ندارد و چه‌بسا تناقضات بارزی در آنها دیده می‌شود؛ تا جایی که انتساب همه این آرای متناقض به فردی واحد (فیثاغورس) معقول نیست و شاید بهتر آن باشد که این آرا را حاصل فکر افراد متعددی بدانیم، نه یک فرد، تا تناقض از میان برخیزد و باید به این قانع و راضی باشیم که این آرا را فقط گرد آوریم، بدون اینکه سعی کنیم که ارتباطی بین آنها پیدا نماییم یا صاحبان آرا را به‌تحقیق بجوییم؛ چه، این کاری عبث خواهد بود و به جایی نخواهد رسید. یا اینکه ممکن است این آرا را در باطن مربوط به همه فیثاغورسیان بدانیم و در ظاهر فیثاغورس را نماینده آنان بینگاریم. مشهور است که فیثاغورس در سال 570ق.م، در ساموس (جزیره‌ای در سیسیل) متولد شد و در حدود سال 530ق.م، در کروتن جمعیتی مذهبی تأسیس کرد و این فرقه شبیه پیروان اورفئوس بود. کروتن بندری است در ایتالیا در خلیج تارانت که در سال 710ق.م، بنا شده و روزگارانی فیثاغورس در این شهر می‌زیسته و مدرسه‌ای در آنجا بنا کرده و قوانین اجتماعی و فرهنگی برای این شهر وضع نموده است. هنگامی که سیسرون از این شهر دیدن کرده، خانه‌ای را که فیثاغورس در آن مرده است، به او نشان داده‌اند[۳].
شخصیت واقعی فیثاغورس
فیثاغورس در تاریخ گاهی شمائلی نیمه‌خدایی و یا پیامبری و یا به‌صورت زاهدی صاحب کرامت و معجزه و یا به چهره ریاضی‌دانی صاحب‌نظر و درعین‌حال به سیمای ناصحی سیاستمدار و عالمی اخلاقی جلوه‌گری می‌کند، ولی با تمام اینها شخصیت واقعی او در زیر حجاب ابهام باقی می‌ماند[۴].
آئین فیثاغورس
فیثاغورس طریقتی را بنا نهاد که در آن به تازه‌واردین روش تصفیه باطن و تزکیه ضمیر را یاد می‌دادند؛ تعلیم آنان باطنی و پنهانی بود. رموز و اسرار به ناپختگان آموخته نمی‌شد و به صاحب‌دلان آگاه طریقت‌جو مژده داده می‌شد که در صورت طی مراحل و انجام مراسم و مناسک، حیات جاودانی مسرت‌بخشی در انتظار آنهاست. ورود زنان و بیگانگان در حوزه فیثاغورس مجاز بود و این آیین از حدود و ثغور شهر و کشور می‌گذشت و جنبه جهانی پیدا می‌کرد. مشابهت و مماثلت زیادی بین این فرقه و پیروان اورفئوس موجود است[۵].
حکمت فیثاغورس
از کثرت پیروان و آرای مختلف آنان در مسائل گوناگون برمی‌آید که آرای او و پیروانش در افکار فلاسفه غربی و شرقی تأثیرات عمیق داشته است؛ بنابراین اگر بخواهیم درست به ماهیت حکمت فیثاغورس پی ببریم، نخست باید مآخذ و منابع و علل و موجباتی را که باعث پیدایش آن شده، دریابیم. این جستجو باید هم در یونان (اساطیر، عقاید جاری فلاسفه قبل از وی، محیط اجتماعی روزگار او و نفود محل خاص در آرای فیثاغورس) صورت پذیرد و هم تأثیری که ملل مشرق در پیدایش این معتقدات داشته‌اند، باید مورد مداقه قرار گیرد. خاصه اینکه می‌دانیم فیثاغورس سفری به مشرق نموده و با اعتقادات مغان و بابلی‌ها و مصری‌ها آشنا شده و چه‌بسا چیزها از آنها دیده و شنیده و آموخته که در عقائد وی و پیروانش تأثیر وافی داشته است[۶].
وفات
او بعد از سفرهایی که به مصر و ناحیه بین‌النهرین داشت، تحت تأثیر آموزه‌های مذاهب آن نواحی، در حدود سال 530ق.م، به کروتونا واقع در خلیج تارنتوم در جنوب ایتالیا رفت. در آنجا هم‌زمان با تعلیمات بودا در هند و کنفوسیوس در چین مذهب عددی خود را به‌صورت یک انجمن برادری و در قالب یک مدرسه تأسیس کرد، اما بعد از تعطیل شدن مدرسه‌اش به دست عصیانگران ایتالیای جنوبی، به بین‌النهرین گریخت و زمانی که حدودا هشتاد سال داشت، درگذشت[۷].
آثار
مقالات فلسفی فیثاغورس تحت «مقالات فلسفية لمشاهير المسلمين و النصاری» منتشر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- پورحسینی، سید ابوالقاسم، «فیثاغورس و فیثاغورسیان»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، فروردین و تیر 1349، سال هفدهم، شماره 3 و 4، صفحه 372 تا 421.
- مصلحیان، محمد صال، «آداب و عقاید فیثاغورسیان»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: نامه فلسفه، پاییز و زمستان 1386، شماره 14 و 15، صفحه 25 تا 32.