الرسالة (محمد بن اریس شافعی)
الرسالة، نوشته محمد بن ادریس شافعی (204-150ق)، در موضوع اصول فقه است. این کتاب با شرح و تحقیق احمد محمد شاکر به چاپ رسیده است.
| الرسالة(شافعی، محمد بن ادریس) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شافعی، محمد بن ادریس (نويسنده)
شاکر، احمد محمد (محقق) شاکر، احمد محمد ( شارح) |
| ناشر | شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابي الحلبي و اولاده |
| مکان نشر | مصر |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الرسالة، پیش‌تر کتاب‌شناسی شده است.
محقق در آغاز، گزارشی از تاریخ تدوین کتاب «الرسالة» به دست شافعی - که در سه جزء تنظیم شده است - می‌دهد[۱]. وی می‌گوید: شافعی دو بار این کتاب را نوشته است[۲]. در نگاه او، شافعی پس از نگاشتن بیشتر کتاب‌هایش که در «الأم» گردآوری شده‌اند، دوباره دست به تألیف «الرسالة» زده است. او مدعی است که شافعی این رساله را بر «ربیع مرادی» املا کرده است[۳].
محقق، نسخه خطی را برای الرسالة، به‌جز «أصل الربيع» و نسخه ابن جماعه نمی‌شناسد. بااین‌حال در سماعات، نسخه‌هایی از شیوخ و بسیاری از سامعین را دیده است که آنان آن نسخه‌ها را بر مبنای «أصل الربيع» تصحیح کرده‌اند. نسخه «ابن جماعه» نیز با شماری از اصول خطی مقابله شده است. هرچند که خبری از آن‌ها در دست نیست[۴].
محقق، بحث مبسوطی را درباره کتابت أصل الربيع به دست ربیع مرادی - که ملازم محمد بن ادریس شافعی بوده است - انجام داده است؛ چراکه برخی پژوهشگران درباره بازه زمانی کتابت نسخه خطی تردید نموده‌اند[۵]. او همچنین، نسخه خطی أصل الربيع و نسخه ابن جماعه را که در دست داشته است، توصیف می‌کند[۶].
احمد محمد شاکر پژوهشی را در سماعات و ملحقات آن‌ها انجام داده است؛ او سماعات «أصل الربيع» را مربوط به بازه زمانی 394 تا 656 هجری قمری می‌داند. این سماعات با سندهای متصل‌به‌هم ثبت شده‌اند که اسنادهایشان، عالمان و شیوخی‌اند که «الرسالة» بر آنان خوانده شده و یا از ایشان شنیده شده است. برخی از این سماعاتِ اصل، بر عنوان‌های اجزای سه‌گانه‌ای که به خط ربیع نوشته شده، ثبت گردیده‌اند و برخی دیگر در ورقه‌هایی که به «أصل الربيع» الصاق شده و به اوایل و اواخر اجزای آن الحاق شده‌اند، آمده‌اند. محقق همه سماعات را به‌ترتیب وقوع تاریخی‌ا‌شان ثبت نموده است. او از میان این سماعات، فقط سماعاتی را که به خط «عبدالرحمن بن نصر» نوشته شده، استثنا نموده است[۷].
محقق، توقیعاتی را از مکتوبات عالمان آورده است که آنان با خط خود، سماعشان را بر کتاب «الرسالة» امضا کرده‌اند. او این توقیعات را به‌ترتیب تقدم تاریخی درج نموده است[۸]. او گزارشی نیز از نسخه «عماد بن جماعه» با اِسنادهایش و از سماع بر «جمال بن جماعه» می‌دهد[۹]. او در ادامه، فهرستی از اَعلام سماعات و آنچه به آنان ملحق است[۱۰] و نیز تصویری از صفحه‌هایی از نسخه‌های خطی ارائه کرده است[۱۱].
محقق پس از چاپ کتاب، در برخی واژه‌ها و عبارت‌ها اصلاحاتی انجام داده است که آن‌ها را ذیل عنوان «الاستدراك» درج نموده است[۱۲]. وی کتاب‌هایی را که در تحقیق «الرسالة» از آن‌ها بهره جسته است، ذیل عنوان «جريدة المراجع» گرد آورده است[۱۳].
احمد محمد شاکر در پایان، فهرستی از آیات قرآن و باب‌های کتاب، کسان، جاها، نام حیوانات، گیاهان و جمادات[۱۴] را به‌همراه فهرستی از مفرداتی که از «الرسالة» و شرح آن آمده است[۱۵] و فهرستی از فوائد لغویه که از «الرسالة» استنباط یافته است[۱۶] و در آخر، فهرست موضوع‌ها و مسائل کتاب که در اصول، حدیث و فقه برحسب حروف معجم تنظیم شده‌اند، درج نموده است[۱۷].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ص10
- ↑ ر.ک: همان، ص12
- ↑ ر.ک: همان، ص15
- ↑ ر.ک: همان، ص23-17
- ↑ ر.ک: همان، ص29-23
- ↑ ر.ک: همان، ص30
- ↑ ر.ک: همان، ص69-65
- ↑ ر.ک: همان، ص84-76
- ↑ ر.ک: همان، ص92-85
- ↑ ر.ک: همان، ص115-93
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص608-603
- ↑ ر.ک: همان، ص610-609
- ↑ ر.ک: همان، ص621-654
- ↑ ر.ک: همان، ص658-655
- ↑ ر.ک: همان، ص662-659
- ↑ ر.ک: همان، ص670-663
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.