معجم علوم الحدیث النبوي
معجم علوم الحديث النبوي، نوشته استاد علوم حدیث دانشکده تربیت دانشگاه صنعاء، عبدالرحمن بن ابراهیم خمیسی، فرهنگ‌نامه‌ای الفبایی (عربی به عربی) است که تعداد 779 اصطلاح از اصطلاحات رایج در علوم حدیث را با استناد به منابع مکتب خلیفه‌ها معرفی می‌کند. نویسنده از منابع مکتب اهل‌بیت(ع) هیچ استفاده‌ای نکرده است.
| معجم علوم الحدیث النبوي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خمیسی، عبدالرحمن بن ابراهيم (نويسنده) |
| ناشر | چاپخانه مهر رزین ** دار ابن حزم |
| مکان نشر | عربستان - جده |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /خ8م6 109 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف، منابع و روش
عبدالرحمن خمیسی با اشاره به اهمیت علوم حدیث و پیشینه نگارش‌های حدیثی، افزوده است:
- بهترین و مشهورترین و جامع‌ترین آثار بعد از کتاب علوم الحديث نوشته ابن الصلاح، 3 اثر است:
- نخبة الفكر في مصطلح حديث أهل الأثر و شرحش، نزهة النظر في شرح نخبة الفكر في مصطلح أهل الأثر، از آثار ابن حجر عسقلانی.
- فتح المغيث، شرح ألفية الحديث نوشته محمد بن عبدالرحمن سخاوی.
- تدريب الراوي شرح تقريب النواوي تألیف جلال‌الدین سیوطی.
- در عصر ما نیز آثار خوبی در این زمینه وجود دارد؛ هرچند مطلب جدیدی نسبت به قبل ندارد، ولی از نظر جامعیت، سهولت عبارت و نظم، ممتاز است؛ مانند قواعد التحديث من فنون مصطلح الحديث نوشته محمد جمال‌الدین قاسمی.
- اثر حاضر برای دستیابی آسان مبتدیان به واژگان و اصطلاحات حدیثی فراهم شده است. کوشیدم تا مباحث آن جامع باشد و متناسب با هر موضوع، گزیده یا مفصل نوشتم و نشانی آیات، روایات و منابع هر بحثی را مشخص کردم.
- این کتاب بیش از 8 سال به‌صورت خطی باقی ماند؛ زیرا نظم مناسبی نداشت و تردید داشتم تا آنکه خدا عبدالعزیز صغیر دخان را رساند و او مطالب را با رایانه‌اش منظم کرد[۱].
ساختار و محتوا
سامان‌دهی مطالب این اثر به‌ترتیب حروف تهجی است. اولین اصطلاح، «الإبدال»، به «البدل» ارجاع داده شده است[۲] و آخرین اصطلاح، «ينكر عن فلانٍ»، یعنی: «يروی المناكيرَ عنه» است[۳].
نمونه مباحث
- «ثنائیات»: روایاتی است که در اسنادش، 2 راوی بین مصنف و پیامبر(ص) وجود دارد و آن در نزد مالک در الموطأ یافت می‌شود و در نظر او، برترین سند است[۴].
- «سنت»: در لغت، راه است؛ خوب یا بد. در اصطلاح محدثان: قول، فعل، تقریر، سیره، صفت اخلاقی یا جسمانیِ روایت‌شده از پیامبر(ص) است، ولی در نزد اصولیان فقط روایت قول یا فعل یا تقریر پیامبر(ص) است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.