الرسالة (شافعی)
الرسالة، تألیف محمد بن ادریس شافعی (150-204ق)، اولین کتابی است که در «اصول فقه» به رشته تحریر درآمده است. تحقیق و مراجعات کتاب به قلم محمد نبیل غنایم و عبدالصبور شاهین به انجام رسیده است.
| الرسالة(شافعی، محمد بن ادریس) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شافعی، محمد بن ادریس (نويسنده)
غنایم، محمد نبیل (محقق) شاهین، عبدالصبور ( مصحح) |
| ناشر | مرکز الأهرام للترجمة و النشر |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1408ق - 1988م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | ش2ر5 155/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه و 57 فقره است که 24 فقره آن در جلد اول و مابقی در جلد دوم ارائه شده است.
این کتاب با نام «الرسالة» در سال 2009م نیز با تحقیق و پاورقی عبداللطیف همیم و قاهر یاسین فحل در بیروت منتشر شده است. محتوای آن در مقاله کتاب‌شناسی نسخه مذکور مورد بررسی قرار گرفته است و در این مقاله چند نکته اضافه می‌شود:
- در رابطه با اینکه چرا کتاب شافعی نام ندارد و با رساله شافعی از آن یاد شده، محقق کتاب در مقدمه چنین می‌نویسد: در عهد شافعی نام‌گذاری کتاب ضروری و مرسوم نبوده و همین‌که مردم بدانند که این کتاب اثر فلان عالم است کفایت می‌کرده است. در آن عصر همچنین تألیفات مدون فراوانی مشاهده نمی‌شد و علما علمشان را در سینه‌هاشان حفظ می‌کرده و در حافظه شاگردانشان به ودیعه می‌گذاشتند[۱].
- از دیدگاه عبدالصبور شاهین این کتاب از کتب نادری است که سطح لغت و زبان را در عصر شافعی بیان می‌کند. همواره زبان را در عصر وی در قالب‌های محفوظ، با سبکی نیکو و الفاظی زیبا و تراکیب متناسب می‌بینیم[۲].
- پیش از تألیف این کتاب، قانون کلی و نظام ثابتی که بر آن اعتماد و داوری شود، وجود نداشت. رازی در این رابطه می‌گوید: «شافعی علم اصول فقه را تأسیس نمود و برای مردم قانون کلی وضع کرد که در شناخت مراتب ادله شرعی به آن رجوع کنند؛ لذا نسبت شافعی به علم شرع، نسبت ارسطاطالیس به علم عقل است»[۳].
- کتاب تنها از جهت علم اصول و شیوه استنباط حائز اهمیت نیست، بلکه از جهت احکام فقهی، قواعد لغوی، اسالیب ادبی و بلاغی، شعر، حکمت، تاریخ و سیره و ذکر تعدادی از رجال روایت و روایاتشان از سنن رسول‌الله(ص) نیز حائز اهمیت است. به این موارد باید شیوه‌های گفتگو و مناظره، برهان و استدلال، فقه مقارن و قواعد حدیث و جرح و تعدیل را نیز افزود[۴].
مقدمه محمد نبیل غنایم از مطالب ارزشمندی پیرامون شافعی و کتاب او برخوردار است. وی برخی فقرات را به‌اجمال شرح کرده است. بر هر فقره تعلیقه‌ای در معانی کلمات و اعراب و... نوشته است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه عبدالصبور شاهین و محمد نبیل غنایم بر کتاب.