اخلاق در قرآن
اخلاق در قرآن، اثر سید کاظم ارفع، کتابی است که با هدف پیش‌رو نهادن شمایی کلی از برخی مفاهیم اخلاق عملی در قرآن نگاشته شده است و از این رهگذر به حالات خوب نفس، صفات دوستان خدا، محاسن، فساد قلب و رذایل از دیدگاه قرآن می‌پردازد.
| اخلاق در قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ارفع، کاظم (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | حالات خوب نفس |
| ناشر | فيض کاشانی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1373ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | اخلاق اسلامی - قرآن - اخلاق |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | /الف4الف3 103/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این مجموعه در واقع پنج فصل از یک موضوع است که هر فصل آن در مجلدی گرد آمده است. به این ترتیب که نخست آیاتی چند درباره هر موضوع می‌آورد، سپس با بهره‌گیری از روایات، اشعار و داستان‌ها و حالات اخل عرفان و اخلاق، به شرح آن می‌نشیند. گفتارها ساده، کوتاه و خطابی – اقناعی است.
گزارش محتوا
در جلد اول، نویسنده نخست از نیاز انسان به اصلاح نفس و انکان آن می‌گوید و یاأاور می‌شود که زمینه پرورش‌های اخلاقی در محیط‌های آموزشی و فرهنگی کم است حال آنکه پرورش اخلاق از برنامه‌های اصلی پیامبران بوده است، پس از این به قوای عقلی، شهوی و غضبی اشاره می‌کند و از امکان تبدیل آنها به حکمت، عفت و شجاعت، در سایه رعایت اعتدال و حد وسط که از هدف‌های رسولان است یاد می‌کند، آنگاه اهمیت قرآن را در پرورش اخلاقی یادآور می‌شود.
سپس از مواعظ قرآن، نیاز همگان به موعظه و تأثیر مواعظ قرآن بر افراد مستعد یاد می‌کند. موضوع بعدی شوق و عشق به خداست که در آن از تقسیم دوستداران خدا به سه گروه و نشانه‌های عشق و محبت حقیقی می‌گوید، سپس به صلاح و صفای قلب و برخی عوامل آن چون گریه به درگاه باری، خدمات اجتماعی، انقطاع از خلق، توبه و استغفار، مهر و ولای ائمه(ع) می‌پردازد. نفس مطمئنه و آرامش روح، مراتب یقین، حالا خوب نفس، مبارزه با هواهای نفسانی، صفات دوستان خدا و اخلاص، دیگر موضوعات این فصل است.
در جلد دوم، به نگات زیر پرداخته شده است:
تقوی، معنای لغوی و معنای اصطلاحی آ«، مراتب تقوی، رابطه تقوی با هدایت، مواهب سه‌گانه‌ای که انسان متقی از آن برخوردار است، تقوی رئیس اخلاق، تقوی شرط پذیرش اخلاق، تقوی فلسفه و غایت احکام، فوای تقوی، تقوی داروی قلبها، پایان کار متقین.
زهد، معنای درست زهد در اسلام، اقتصاد و میانه روی، حد وسط در اخلاق و امور مادی، عبادات، انفاق، و...
توکل و مقام تسلیم، معنای آن، نمونه‌های قرآنی آن.
صبر، روشت تحصیل آن، انواع سه گانه صبر شکر منعم، موارد شش گانه وجوب شکر محاسن زبان، صفات ده گانه انسان که با زبان آشکار می‌شود.
عبرت و اعتبار از حوادث و ارزش آن در رشد و تعالی انسان، اشاره به برخی حوادث و رویدادهایی که در قرآن برای پند و عبرت نقل شده است.
در جلد سوم که دربردارنده فصل سوم مجموعه است به پاره ای خوی‌های نیکو اشارت رفته است، عدل و انصاف و تجلی آن در سیرت امام علی(ع)، جود و سخاوت، معنای آن، نمونه‌های آن در زندگی امامان معصوم(ع)، برآوردن نیازهای مردم، صدقه جاریه، ارزش مردم نوازی و تأثیر آن در رشد و تعالی انسان...، وفاداری، امانت داری، آداب معاشرت، نیکی به پدر و مادر و خویشان.
جلد چهارم، که به فساد قلب اختصاص یافته است برخی خوی‌های ناپسند ذکر شده است: فساد قلب، حالات زشت نفس، گمراه کردن مردم دروغ، ریا، عجب، عیبجویی، ظم و...
در آخر جلد این مجموعه، برخی رذایل اخلاقی گفته شده است: غنا و لهو و لعب، منفی بافی، حرص و آرزوی دراز، بخل، تکبر، حسد، غضب و عصبانیت، بی حجابی و بدحجابی، تنبلی و بی تفاوتی از مباحث آن می‌باشد[۱]
پانویس
- ↑ رفيعي، بهروز، ص38-42
منابع مقاله
رفیعی، بهروز؛ اخلاق، عرفان و تصوف اسلامی: کتابشناسی توصیفی و موضوعی، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی، چاپ یکم، 1377ش.