أسباب النزول و الناسخ و المنسوخ

اسباب النزول، نوشته ابوالحسن علی بن احمد واحدی نیشابوری (متوفای 398-468ق) از مهم‌ترین منابع اهل سنت در اسباب نزول است[۱]

‏أسباب النزول
أسباب النزول و الناسخ و المنسوخ
پدیدآورانواحدی، علی بن احمد (نويسنده) ابن سلامه، هبه‎ الله بن سلامه (نويسنده)
عنوان‌های دیگرالناسخ و المنسوخ
ناشرعالم الکتب
مکان نشرلبنان - بیروت
سال نشر13سده
چاپ1
شابک-
موضوعقرآن - شان نزول - قرآن - ناسخ و منسوخ
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
‎‏/‎‏و‎‏2‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏1300‎‏ب 70/2 BP
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

واحدی با نگرانی از وضعیت علمی زمانه‌اش و کسانی که بی‌محابا و از سر نادانی در مباحث قرآنی ورود می‌کنند و از پیش خود در باره شأن نزول آیه‌های قرآنی نظر می‌دهند، دست به تألیف اسباب النزول زده است.[۲]

واحدی نیشابوری، اسباب النزول را به ‌شیوۀ روایی از آیه‌ «بسم الله الرّحمن الرّحیم» در سوره حمد تا سوره‌های پایانی قرآن پی گرفته و ذیل هر آیه سبب و شأن نزول آن‌ را از راویان مختلف نقل نموده است؛ همچنین آیاتی را که در شأن حضرت امام علی (ع) نازل شده، آورده است.[۳]

البته اسباب النزول واحدی شامل تمام آیات قرآن نیست و تنها شأن نزول آیاتی را که توانسته جمع‌آوری کند و یا برای او روایتی نقل شده بوده است را آورده است. از مجموع سوره‌های قرآن، راجع به ۸۲ سوره، ۸۸۳ مورد سبب نزول نقل کرده است و دربردارنده اکثر روایات از پیامبر (ص) و دیدگاه‌های صحابه و تابعین است. [۴]

مؤلف روایت‌ها را با درج سندهایشان در اثرش آورده است. این نسخه بدون تحقیق و پاورقی چاپ شده است.[۵]

این کتاب قبلا با عنوان أسباب نزول القرآن با تحقیق زغلول، کمال بسیونی و نشر دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علي بيضون به تفصیل کتابشناسی شده است.

الناسخ و المنسوخ

این اثر، نوشته ابوالقاسم هبة‌الله بن سلامه ابو [بن] نصر بن علي البغدادي المقري(متوفای 410ق) از مفسران و اکابر قراء شیعه است. او از کودکی نابینا بوده است. گفته شده که او 95 تفسیر را از حفظ املا می‌کرده است.[۶]‏ازاین‌رو اثر حاضر نیز به سبب تکرار املاهای وی بر کاتبان، دچار اختلاف عبارت‌ها در نسخه‌های موجود شده است.[۷]

هبةالله گفته‌ها و آرای پیشینیان را در این اثر گردآورده و کژی‌های دیگران را تصحیح کرده است.[۸] او بر این باور است که برخی از مفسران امر و نهی و یا اباحه و حظر الهی را درهم کرده‌اند و خود را به هلاکت افکنده‌اند.[۹]

هبةالله بحث خود را در باره موضوع نسخ آغاز کرده، سپس با درج سوره‌هاى بدون ناسخ و منسوخ، داراى منسوخ و داراى ناسخ و منسوخ، اختلاف مفسران را نسبت به وقوع نسخ در آيه‌های قرآن بررسی می‌کند. او بحثی نیز در بيانات الهى در ردّ نظر كافران و منافقان به دليل مخالفتشان با نسخ انجام داده،[۱۰]‏سپس نمونه‌هاىِ گوناگونی از آیه‌های منسوخ‌ را در قرآن و شريعت می‌آورد.[۱۱]این نسخه بدون تحقیق و پاورقی چاپ شده است. ‏

پانویس

  1. ر.ک: علوی مهر، حسین، ص233
  2. ر.ک: متن کتاب، بخش اول، ص9
  3. ر.ک: شهیدی صالحی، عبدالحسین ، ص125
  4. ر.ک: کتابشناسی اسباب النزول واحدی، سایت ویکی نور
  5. ر.ک: متن کتاب، بخش اول، ص70
  6. ر.ک: ابن سلامه، ص9
  7. ر.ک: همان، ص6
  8. ر.ک: همان، ص5
  9. ر.ک: متن کتاب، بخش دوم، ص4
  10. ر.ک: همان، ص8-5
  11. ر.ک: همان، ص56-8

منابع مقاله

  1. متن کتاب، بخش اول
  2. متن کتاب، بخش دوم
  3. ابن سلامه، هبةالله، «الناسخ و المنسوخ»، تحقیق: زهیر شاویش و محمد کنعان، المکتب الإسلامی، بیروت، چاپ اول، 1404ه.
  4. علوی مهر، حسین، آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران، مرکز جهانی علوم اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۸۴ ش.
  5. شهیدی صالحی، عبدالحسین، تفسیر و تفاسیر شیعه، حدیث امروز، قزوین، چاپ اول، ۱۳۸۱ ش.
  6. کتابشناسی أسباب نزول القرآن

وابسته‌ها