الفوائد الملية لشرح الرسالة النفلية
الفوائد الملية لشرح الرسالة النفلية تألیف زين‌الدين بن على عاملى، شهيد ثانى (م 966 ق).
| الفواید الملیة لشرح الرسالة النفلیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرکز الأبحاث و الدراسات الاسلامية، قسم إحیاء التراث الاسلامى (محقق)
مندلاوی، اسماعیل بیک (محقق) فرادی، حسان (محقق) شهید ثانی، زینالدین بن علی (شارح) مولوی، محمدحسین (محقق) مشهدانی، محمدحسین (محقق) بنی هاشمی، حسین (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | النفلیه. شرح شرح الرساله النفلیه |
| ناشر | دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1378 ش یا 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-424-541-5 |
| موضوع | شهید اول، محمد بن مکی، 734 - 786ق. رساله النفلیه - نقد و تفسیر نماز |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 187/2 /ش9 ن7025 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شهيد اوّل پس از تأليف كتاب الألفية كه شامل هزار واجب نماز است، با تأليف النفليّة كه شامل سه هزار مستحب نماز است قصد داشته به روايت امام صادق(ع) و امام رضا(ع) كه نماز داراى چهار هزار باب يا حدّ است عمل نمايد.
در بين آثارى كه در بيان مستحبات نماز نوشته شده‌اند كتاب «النفليّة» از نظر ترتيب و طبقه‌بندى مطالب كم‌نظير است.
از زمان نگارش آن، فقهاى بزرگ به آن توجه داشته و شروح متعددى بر آن نوشته‌اند كه مشهورترين آنان «الفوائد المليّة» شهيد ثانى است.
فهرست مطالب
الفوائد المليّة همچون النفليّة از يك مقدمه و سه فصل و يك خاتمه تشكيل شده است.
مقدمه، شامل تعريف نافله و تشويق و ترغيب به آن، فصل اوّل شامل مقدمات نماز، فصل دوّم شامل مقارنات نماز و فصل سوّم شامل مكروهات و اعمال منافى با افضليت نماز است. خاتمه نيز از دو قسمت تعقيبات نماز و خصوصيات ساير نمازها مثل نماز جمعه، نمازهاى اعياد و غير آنان تشكيل شده است.
خصوصيات
از آنجايى كه شهيد ثانى در تمام علوم اسلامى و غير آن مثل نحو، صرف، معانى و بيان، منطق، لغت، اصول، فقه، تفسير، علم رجال، تجويد، فلسفه، هيئت، رياضى و نظائر آن تخصص داشته و كتاب‌هاى متعددى در اين موضوعات تأليف نموده است، كتاب موجود نيز در بردارندۀ مباحث مختلفى از اين علوم مى‌باشد و مباحث سودمند و گرانقدرى از عقايد، تفسير، ادبيات و غير آنها در آن وجود دارد.
عظمت علمى شهيد اول (م 876 ق) و فاضل مقداد (م 826 ق) كه از مبرزترين شاگردان شهيد اوّل بوده است باعث شده كه شهيد ثانى تحت تأثير اين دو بزرگوار مباحث زيادى را بخصوص از كتاب «الذكرى» و «التنقيح الرائع» بدون ذكر نام آنان مطرح نمايد كه از اين نظر اين كتاب مجموعه‌اى از اين نظريات مى‌باشد.
استقراء تام كلمات فقهاء و بيان نظريات آنان و علماى اهل تسنن اين كتاب را در نوع خود كم‌نظير ساخته است و به دليل همين جايگاه علمى در موسوعه‌هاى فقهى همچون:
- مفتاح الكرامة سيد محمد جواد عاملى (م 1226 ق)
- مستند الشيعة ملا احمد نراقى (م 1245 ق)
- جواهر الكلام شيخ محمدحسن نجفى (م 1226 ق)
- كتاب‌هاى شيخ انصارى (م 1281 ق)
- مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله سيد محسن حكيم (م 1390 ق)
و غير آنان به اين كتاب استناد شده و اقوال و نظريات شهيد ثانى را مورد بررسى و نقد قرار دهند.
در مقدمۀ كتاب، شهيد ثانى در معرفى كتاب و جايگاه آن مى‌نويسد:
فهذه كلمات قليلة و تنبيهات جليلة و فوائد ملية تنقع (الرسالة النفليّة) و توضيح مبانيها و تحقق معانيها و تكشف ملتبسها و تشفق ملتمسها، مقتصر على مناسبة مقتضى الحال من الاعراض عن تطويل المقال بمأخذ الأحكام بطريق الاستدلال فإن الغرض من الرسالة مجرد الأعمال و التنبيه على جميل الخصال و حميد الخلال.
نسخه‌ها
در الذريعة ج 360/16 به نسخه‌هاى خطى كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى مربوط به سال 963 ق، نسخۀ دانشگاه تهران مربوط به سال‌هاى 1062 و 957 ق، نسخۀ مدرسۀ فاضل خان به خط زين‌العابدين بن محمد مربوط به 971ق اشاره شده است.
در چاپ كتاب موجود از نسخه‌هاى متعدد خطى النفليّة و الفوائد المليّة استفاده شده است.
سه نسخه‌هاى خطى النفليّة از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى كه عبارتند از:
- نسخۀ خطى مربوط به سال 1342ق كه با رمز «ف» مشخص شده است.
- نسخۀ خطى مربوط به سال 1063 ق.
- نسخۀ خطى مربوط به سال 939 ق.
سه نسخۀ الفوائد الملية از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى عبارتند از:
- نسخۀ خطى كه با رمز «ه» مشخص شده و تاريخ نوشتن آن مشخص نيست.
- نسخۀ خطى مربوط به سال 979ق كه با رمز «و» مشخص شده است.
- نسخۀ چاپ سنگى سال 1314ق كه در ایران چاپ شده و با رمز «ح» مشخص شده است.
تأليف و انتشار
در الذريعة360/16 تاريخ پایان آن را صفر سال 955ق ذكر كرده است، و به چاپ آن به نام «المقاصد العلية» در سال 1312ق اشاره شده است.
كتاب موجود در سال 1420ق بوسيلۀ مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزۀ علميۀ قم چاپ شده است و محقق آن محمدحسین مولوى است كه بوسيلۀ بعضى از فضلا همراهى شده است.
در مجلۀ تراثنا ج 238/20 به نسخۀ چاپى كه بوسيلۀ على مدنى شامى تحقيق شده و بر نسخۀ خطى از كتابخانۀ مسجد گوهرشاد مربوط به سال 983 اعتماد شده، اشاره شده است.
تحقيق و تصحيح
كارهایى كه در چاپ كتاب موجود بوسيلۀ گروه تحقيق و تصحيح انجام شده است عبارتند از:
- مقابلۀ نسخه‌هاى خطى و استحكام بخشيدن به متن آن
- گروه تحقيق پس از مقابلۀ نسخه‌هاى خطى و قطع پيدا كردن به صحيح بودن متن يك نسخه، آن را در متن كتاب موجود مورد استفاده قرار داده‌اند. در كنار اين كار، ضبط وزن كلمات و الفاظ مشكل و عبارت‌هاى داراى ايهام نيز ذكر شده است.
- استخراج آيات و روايات از مآخذ و مصادر حديثى مثل كتب اربعه در صورتى كه اين روايات در آنها موجود باشند و اگر در اين منابع موجود نبوده و شهيد ثانى در بيان روايتى منفرد بوده است آنگاه نام كتاب‌هایى كه به الفوائد الملية استناد نموده‌اند در حاشيه ذكر شده‌اند.
- استخراج اقوال فقها در صورتى كه مآخذ و منابع آنها در دسترس باشد و در غير اين صورت سعى شده است از منابع و مصادرى مثل مختلف الشيعة و السرائر و غير آنان كه به نقل و جمع‌آورى اقوال ديگر فقها پرداخته‌اند استفاده شود.
- شهيد ثانى در ذكر منابع و مآخذ كتاب به گروهى از مصادر و مآخذ كه تحت تأثير آنها نبوده است تصريح نموده است امّا به بعضى از مصادر از آن جهت كه متأثر از آنان بوده مثل الذكرى شهيد اوّل و تنقيح الرائع فاضل مقداد اشاره ننموده است كه اين گونه مصادر نيز استخراج و آدرس آنان در پاورقى در كتاب ذكر شده است.
- تهيۀ فهارس متنوع و ارزشمند در آيات شريفه، احاديث، موضوعات، اعلام، اماكن، كتاب‌ها و غير آنها كه در پایان كتاب ذكر شده‌اند از ديگر كارهاى ارزشمند گروه تحقيق بوده است.