مدرس افغانی، محمدعلی
محمدعلى غزنوی (1284-1365ش)، معروف به مدرس افغانی، مجتهد، فقیه، استاد ادبیات عرب
| نام | مدرس افغانی، محمدعلی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آی‍ت‌ال‍ل‍ه مدرس افغانی |
| نام پدر | مرادعلى خان (معروف به ملامراد) |
| متولد | 1284ش |
| محل تولد | جاغوری، ولایت غزنی، افغانستان |
| رحلت | 1365 ش یا 1406 ق یا 1986 م |
| اساتید | حکيم |
| برخی آثار | جامع المقدمات (تصحیح مدرس افغانی) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE07746AUTHORCODE |
ولادت
فرزند مرادعلى خان (معروف به ملامراد) در سال 1284ش در روستاى خاربيه سرزمين کوهستانى جاغورى- از توابع استان غزنى- افغانستان زاده شد.
تحصیلات
وى در کودکى با تشويق پدرش به تحصيل علم پرداخت.
او در کودکى همراه پدرش به روسيه سفر کرد. همزمان با ورود ايشان به روسيه، انقلاب کمونيستى در روسيه آغاز شد و آنان روسيه را به قصد مشهد مقدس ترک کردند و در محله حيطه ميدان کهنه سکنا گزيدند. وى در اين محله به مکتب رفت و در پانزده سالگى جامع المقدمات و سطوح را در مدرسه عباس‌قلى خان، نزد استادان فرزانه‌اى مانند بهشتى، شيخ على‌نيا و اديب نيشابورى، فراگرفت. او استعداد سرشارى داشت و هرچه را مى‌آموخت به ديگران ياد مى‌داد.
وى پس از فوت پدرش، در 18 سالگى تصميم گرفت براى ادامه تحصيل به نجف اشرف مهاجرت نمايد.او در روز اربعين مشهد مقدس را ترک کرد و در روز اربعين سال بعد با پاى پياده، وارد کربلاى معلا شد.
وى سرانجام بعد از تحمل مرارت‌هاى فراوان، با صورت افروخته و قدم‌هاى ورم کرده، وارد حرم مطهر حضرت اباعبدالله الحسين(ع) شد. خودش در اين باره مى‌گويد: «حالت عجيبى داشتم که بعد از آن هيچ گاه آن حالت برایم پيش نيامد». وى بعد از سه روز اقامت در شهر مقدس کربلا، وارد نجف اشرف شد و به تحصيل علوم دينى پرداخت.
اساتيد
استادان دروس سطح و خارج وى عبارتند از آيات عظام:
- حکيم؛
- خوئى؛
- آقا ضياء عراقى؛
- سيد ابوالحسن اصفهانى؛
- شيخ محمدحسين کاشف الغطا؛
- سيد عبدالاعلى سبزوارى؛
- ميرزا آقا اصطهباناتى؛
- مستنبط؛
- نائينى؛
- شيخ محمدعلى کاظمى خراسانى؛
- ميرزا حسن دشتى.
وى در اثر ظلم رژيم بعث عراق، بعد از تحمل مشقات و ستم، در سال 1354ش مجبور به ترک حوزه نجف و هجرت به حوزه علميه قم شد. او در حوزه علميه قم، روزانه 8 تا 12 درس را تدريس مى‌کرد.
او در تدريس بسيار خوش بيان بود؛ به نحوى که سخنانش براى ضعيف‌ترين طلاب قابل فهم بود. وى در تدريس خود شيوه منحصر به فردى داشت. او هيچ‌گاه قبل از تدريس مطالعه نمى‌کرد. سؤال کردند: چرا قبل از درس مطالعه نمى‌کنيد؟ فرمود: «من به اين شيوه عادت کرده‌ام، چون در ابتداى دوران تحصيلم کتاب نداشتم، لذا هر چه درس گرفتم برایم ملکه شده. در هر درسى شرکت مى‌کردم، از دور به کتاب بغل دستى‌ام نگاه مى‌کردم». سؤال شد: چرا از دور؟ گفت: «براى اين که ظاهر مناسب نداشتم، نزديک هر کسى قرار مى‌گرفتم مى‌ديدم از من فاصله مى‌گيرد».
او ساليان دراز در حوزه علميه قم به تدريس فقه، اصول، منطق و ادبيات عرب پرداخت که جلسات درس او ضبط شده و حدود 1500 نوار درسى از وى به جاى مانده است و اکنون مورد استفاده طلاب قرار مى‌گيرد.
شاگردان
هزاران نفر شاگرد ايشان در حوزه علميه قم بوده‌اند. بسيارى از طلاب پاکستان، عراق، افغانستان، سوريه، عربستان، کويت، لبنان و هندوستان از محضر ايشان کسب علم کرده‌اند.
در حوزه علميه نجف، وى مورد توجه [[اصفهانی، سید ابوالحسن|سيد ابوالحسن اصفهانى قرار مى‌گيرد و ايشان به او دستور مى‌دهد به افغانستان برود و به تدريس خود ادامه بدهد. مدرس نيز راهى افغانستان مى‌شود و 5 سال در آن‌جا تدريس مى‌کند. وى پس از بازگشت به نجف، به دستور سيد ابوالحسن اصفهانى، دو سال در سامرا مشغول تدريس مى‌شود. وى بار ديگر به دستور سيد ابوالحسن اصفهانى، راهى افغانستان مى‌شود و به تدريس علوم اسلامى در زادگاه خويش مى‌پردازد. وى دو سال در آن‌جا به تدريس مى‌پردازد و پس از ارتحال سيد ابوالحسن اصفهانى، به نجف برمى‌گردد. حاصل اين دو سفر، تربيت بيش از 300 طلبه بود.
وفات
سرانجام بر اثر بيمارى، در 21 ذى‌الحجه سال 1406ق برابر با ۵ شهریور سال 1365ش، در هشتاد سالگى درگذشت. در آرامگاه باغ بهشت در مقبره خانوادگی سید محمدصادق روحانی به خاک سپرده شد.
آثار
آثار وى عبارتند از:
- حاشيه بر جامع المقدمات: دو جلد (فارسى و عربى)، در ادبيات عرب؛
- مکررات: چهار جلد (عربى)، شرح سيوطى؛
- المدرس الأفضل: 7 جلد (عربى)، شرح مطول؛
- رفع الغاشية: (عربى) شرح حاشيه؛
- الکلام المفيد: (عربى)، شرح صمديه؛
- القواعد النحوية: (فارسى)، پياده شده از نوار درس ايشان، شرح عوامل ملامحسن؛
- القواعد الادبية: (فارسى)، پياده شده از نوار درس ايشان، شرح عوامل فى النحو؛
- اعراب سورة الفاتحة: (عربى و فارسى)؛
- الزبدة فى شرح الهداية: دو جلد، پياده شده از نوار درس ايشان.