کتابان في النحو
كتابان في النحو، مجموعه‌ای است متشکل از دو کتاب: «الكلام علی تفصيل إعراب قول سيبويه في أول الكتاب: هذا باب علم ما الكلم من العربية» نوشته ابوجعفر احمد بن محمد مرادی نحاس (متوفای 338ق) از علماى قرن چهارم هجرى و «كحل العيون النجل في حل مسألة الكحل» نوشته محمد بن ابراهیم حلبى (908-971ق)، مشهور به ابن حنبلی، مورخ، لغت‌شناس، شاعر و فقیه حنفى‌مذهب در موضوع علم نحو.
| کتابان في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نحاس، احمد بن محمد (نويسنده)
ابن حنبلی، محمد بن ابراهیم (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق) غریر، سیف بن احمد (سایر) |
| عنوان‌های دیگر | الکلام علي تفصیل إعراب قول سیبویه في أول الکتاب: هذا باب علم ما الکلم من العربیة ** کحل العیون النجل في حل مسألة الکحل |
| ناشر | دار البشائر |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1425ق - 2004م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
محقق در آغاز هر رساله، مقدمه‌ای در شرح زندگی نویسنده آن رساله و موضوع آن نوشته است.
الكلام علی تفصيل إعراب قول سيبويه في أول الكتاب: هذا باب علم ما الكلم من العربية
سیبویه (140-180ق)، دانشمند و نحوى مشهور ایرانى و پیشواى مکتب نحوى بصره، جمله‌ای دارد که همین جمله ایشان، بزرگان نحوی را به خود مشغول کرده و ده‌ها احتمال اعرابی درباره آن گفته‌اند که چگونه این جمله را می‌توان اعراب‌گذاری کرد. این جمله عبارت است از: «هذا باب علم ما الكلم من العربية». نحاس کتاب اول از مجموعه حاضر را درباره همین جمله و چگونگی خوانش نحوی آن نوشته است. او چهل‌وهفت وجه نحوی را برایش نوشته است[۱]. یک وجه آن است که در عبارت مزبور، کلمه «ما» بدل از «علم» است. گویی گفته شده: «هذا بابٌ ما الكلم». وجه دیگر آن است که : «علم»، بدل از «باب» است و کلمه «ما» بدل از «علم» و...[۲].
كحل العيون النجل في حل مسألة الكحل
این رساله درباره یک مسئله از مسائل نحو است که نحویان را سخت به زحمت افکنده است و آن مسئله‌ای است که در کتب نحو به «مسئله کحل» معروف است. این نام، منسوب به مثال زیر است: «ما رأيت رجلا أحسنَ في عينه الكحلُ منه في عين زيد». بحث نحوی در اینجا این است که: نحوی‌ها می‌گویند: اسم تفضیل، در تمییز و ظرف و حال و فاعل مستتر مطلقا عمل می‌کند و در مصدر و مفعول‌به و مفعول‌له و مفعول‌معه و نیز در مرفوعی که ملفوظ باشد عمل نمی‌کند، به‌جز در مسئله کحل. نحویان اجماع دارند بر اینکه اسم تفضیل، اسم ظاهر را با موجود بودن قیود و شروطی، رفع می‌دهد و همه آن قیود و شروط در مسئله کحل جمعند[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.