دیوان طبیب اصفهانی

دیوان طبیب اصفهانی مجموعه اشعار عبدالباقی بن محمد رحیم، معروف به طبیب اصفهانی (متوفی 1171ق)، شامل غزل‌ها، قصیده‌ها، رباعیات و مفرداتی است که برخی از آنها، زبانزد اهالی خاص و عام است.

دیوان طبیب اصفهانی
پدیدآوران	طبیب اصفهانی، عبدالباقی بن عبدالرحیم (نویسنده)
ناشر	موسسه انتشارات نگاه
مکان نشر	تهران
چاپ	یکم
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ د9 / 6742 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

آن‌طور که در تذکره‌ها آمده است، طبیب در ایام حیات کوتاهش، دیوان اشعارش را خود ترتیب داده و چنین می‌نماید که این کار به تشویق میرسید علی مشتاق، انجام پذیرفته است.

تعداد ابیات کتاب، حدود دو هزار بیت است که در تمام نسخه‌های موجود، با اندک تفاوتی آمده و هدایت در «مجم الفصحا» تعداد ابیات او را «دو سه هزار» بیت ذکر کرده است.

طبیب چندین قصیده مهم دارد که همه آنها در مدح پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) است. در این قصاید، طبیب بیشتر به «غم» پرداخته است، در صورتی که یکی از مشخصات و خصوصیات شعر فارسی، شادی آفرین بودن و نشاط آور بودن شعر است، ولیکن طبیب شاید به دلیل ضربه‌ای که به روح حساس و آرام وی در حمله افغان وارد شده باشد، این‌گونه شده است؛ زیرا می‌دانیم که وی در حدود ده سالگی، شاهد حمله افاغنه بوده است و خونریزی و کشت‌وکشتار و قتل پدر و اقوام، روح حساس شاعر را آنچنان رنجانده است که طالب غم بوده و اینها غیر از اشعار عارفانه اوست: ای عشرتیان این همه انکار ز غم چیست/ رفتم بچشانم به شما لذت غم را و نیز می‌گوید: غم نیست اگر برشکند محفل عشرت/ یارت که شکستی نرسد مجلس غم را.

وقتی که طبیب، مدح حضرت علی(ع) را می‌نماید، می‌گوید: سینه پرخون، طبع محزون، کام خشک و دیده‌تر/ بخت تار و تن نزار و جان فکار و دل کباب در جایی که وصف بهار می‌کند، می‌گوید: مزده بلبل را که آمد گل به باغ شاخسار/ شد دگر صحن چمن چون محفل از رخسار یار که چه شعر فاخری است.

وقتی طبیب به اشعار عربی می‌پردازد، آنچنان فصیح سخن می‌گوید که در حد اعجاز است: انت غیث الندی الدی الاحسان/ انت بحر السخلدی الافضال.

از ویژگی‌های مهم شعر طبیب، استفاده از کلمات سالم و صحیح و دوری از کلمات مهجور است: چند در خوابی این مبارک پی/ چند در خوابی ای همایون فال.

منابع مقاله

سمیعی، کیوان، «دیوان طبیب اصفهانی»، تهران، انتشارات سنایی، جاپ یکم، سده 13.