الاستغناء في أحکام الإستثناء

الاستغناء فی احکام الاستثناء نوشته شهاب الدین ادريس بن عبد الرحمن ابن عبد اللّه صنهاجى قرافی(626-682، 684 ق) از عالمان اصول، فقه و علوم عقلی و از بزرگان و مشایخ مذهب مالکی است این اثر در موضوع ادبیات(نحو) است و توسط طه محسن تحقیق شده است. هرچند که بنیان کتاب بر موضوعی نحوی استوار شده است با این وجود مسائل متعدد غیر نحوی مرتبط با لغت، صرف، بلاغت، فقه، اصول، کلام، و معانی و بیان و مسائل مختلف آن از جمله مجاز، استعاره، حصر، تقدیم و تاخیر و دیگرمسائل را نیز شامل شده است.

الاستغناء في أحکام الإستثناء
پدیدآوران	قرافی، احمد بن ادریس (نويسنده) محسن، طه (محقق)
ناشر	مطبعة الإرشاد
مکان نشر	عراق - بغداد
سال نشر	1361ش - 1402ق - 1982م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	زبان عربی - استثنا - زبان عربی - نحو - قرآن -- مسائل لغوی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1361 ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏الف‎‏5 6151 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نویسنده ساختار کتاب را در یک تمهید و پنجاه و یک باب تنظیم کرده است. وی در تمهید به انگیزه تالیف کتاب اشاره کرده سپس به مطالب اصلی کتاب پرداخته و سخن خود را با موضوع الفاظ آغاز نموده است. او هر یک از بخش‌های کتاب را به موضوعی اختصاص داده که مرتبط با موضوع استثناء است. بخش‌های مختلف کتاب به لحاظ حجم با هم متفاوت می‌باشند. او در ارائه موضوعات مختلف کتاب آنها را به مسائل و فوائد تقسیم کرده است و عناوین کوچک بسیاری اعم از فوائد، سؤالات، و تنبیهات را در این اثر گردآوده است. نویسنده ضمن اشاره به آرای اصولیان در خصوص استثنا تلاش کرده با تکیه بر کتب و مصادر نحوی مهم، میان نظرات آنان و نحویان در مباحث نحوی هماهنگی ایجاد نماید.

نویسنده در مباحث مطرح شده به نظرات فقها پیرامون اسثتثنا در آیاتی که متضمن احکام شرعی است توجه کرده و بخش‌های پایانی کتاب را به استثنای مورد توجه فقها که در برخی از مباحث فقهی مطرح است، اختصاص داده است.

اثر یاد شده سرشار از آیات قرآنی است که نویسنده به عنوان شاهد آورده و در اغلب موارد به شیوه پرسش به توضیح مطالبی پیرامون لفظ، حکم، اعراب آیه و نوع استثایی که آیه متضمن آن است با تکیه بر منابع تفسیری، پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن
2. سیوطی، عبد الرحمن. حسن المحاضرة في أخبار مصر و القاهرة. محقق: منصور، خليل عمران‏. بیروت. دار الكتب العلمية. 1418ق. چاپ اول.