حمزه فنصوری
حمزه فنصوری، صوفی و ادیب نامدار مالایی در سدۀ ۱۰ق، آغازگر ادبیات عرفانی منثور و منظوم به زبان مالایی
| حمزه فنصوری | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | حمزه فنصوری |
| لقب | فنصوری |
| ولادت | قرن 10ق/ قرن 16م |
| محل تولد | پنسور (باروس) واقع در کرانه غربی سوماترا |
| محل زندگی |  اندونزی |
| مدفن | جنوبی‌‌ترین بخش آچه، در منطقۀ سینگ‌کِل و یا گورستان باب معلّای مکه |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات علمی | |
| شاگردان | شمس‌الدین سَمطْرانی |
| برخی آثار | سه رساله أسرار العارفین، شراب العاشقین، المنتهی |
ولادت
او در پنسور (باروس) واقع در کرانه غربی سوماترا اندونزی به دنیا آمد. تاریخ تولد او دقیقا ثبت نشده است، اما می‌دانیم که او در قرن شانزدهم میلادی می‌زیسته و احتمالا در سال 1607م وفات یافته است. لقب «فنصوری» که به‌عنوان نام خانوادگی حمزه استفاده می‌شود، مربوط به زادگاه اوست. حمزه برای خود دو زادگاه قائل بود، یکی زادگاه جسمانی او در فنصور و دیگری موطن روحانی او در «شهر نو» در سیام (تایلند امروزی).[۱]
تحصیلات
از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست، اما روشن است که به حجاز و شامات و عراق سفر کرده و مراکز مهم آموزشی علوم اسلامی، مانند مکه ، مدینه ، بیت‌المقدّس و بغداد را دیده است.
او پس از بازگشت به موطنش، در حکومت آچه به مقام افتاء منصوب شد.
با این‌که اسلام را صوفیان از قرن ششم/ دوازدهم به جهان مالایایی معرفی کردند، از هیچ سلسله خاصی در آنجا سخنی نیست.
فنصوری از اولین صوفیانی بود که رسماً تصوف را در این منطقه گسترش داد. گویا او خود از صوفیان طریقه قادریه بود که، قبل از بازگشت به آچه، در بغداد به این طریقه پیوسته بود. حمزه نویسنده‌ای پرکار و اندیشمندی برجسته بود که بر سنّت فکری و اعتقادی زمان خویش تأثیر زیادی گذاشت.
او در عرفان نظری سخت تحت تأثیر محیی‌الدین ابن‌عربی و پیرو او، عبدالکریم جیلی، بود.
آثار فنصوری نشان می‌دهد که از اصطلاحات و مفاهیم عرفانی عارفان بزرگی چون غزالی ، ابن‌عربی، مولوی و جامی نیز بهره برده است. به نظر می‌رسد فنصوری با متون فارسی و عربی آشنایی داشته است.[۲]
شمس‌الدین سَمطْرانی (متوفی ۱۰۳۹) شاگرد برجسته فنصوری بود. او و سمطرانی دو شخصیت بارز اسلام عرفانی در منطقه مالی به شمار می‌روند که اندیشه وحدت وجود را در مجمع‌الجزایر مالی گسترش دادند. تفسیر عارفانه آنها از اسلام نه تنها در آچه، بلکه در بخش وسیعی از دنیای مالایایی با اقبال گسترده‌ای مواجه شد و همین امر اعتراض صوفیان متشرعی چون رانیری و سینکیلی را برانگیخت.[۳]
وفات
حمزه آن‌گاه به آچه بازگشت و ظاهراً تا پایان عمر خود در آنجا ماند. امروزه در جنوبی‌‌ترین بخش آچه، در منطقۀ سینگ‌کِل مزاری منسوب به حمزۀ فنصوری وجود دارد که همچون مزار دیگر افراد مقدس در جهان اسلام، در ایام ماه رمضان، عیدفطر، عید اضحى (قربان) و عید مولود، زیارت‌کنندگان متعددی دارد و برخی از محققان نیز خود از آن دیدن کرده‌اند. برخی نیز مزاری در گورستان باب معلّای مکه را از آن فنصوری دانسته‌اند.
آثار
- شراب العاشقین به نثر
- اسرار العارفین، به نثر
- المنتهی
- جز اینها، فنصوری مجموعه‌های اشعاری همچون شَعِر پِراهو، ایکات ـ ایکاتان علم النساء، شَعِر دَگَنگ و شَعِر بورونگ اونگاس نیز دارد، که البته برخی از محققان در انتساب پاره‌ای از آنها به فنصوری تردید کرده‌اند.[۴]
پانويس
- ↑ ر.ک: ذکرگو، امیرحسین، ص9-10
- ↑ ر.ک: اسفندیار، محمودرضا، ج14، ص180
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: لاجوردی، فاطمه، ج21، ص377
منابع مقاله
- ذکرگو، امیرحسین، مقدمه کتاب سه رساله اسرارالعارفین، شراب العاشقین، منتهی، حمزه فنصوری، تحقیق امیرحسین ذکرگو و لیلا حاجی مهدی تاجر، ناشر: میراث مکتوب، چاپ اول، 1397
- اسفندیار، محمودرضا،، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- لاجوردی، فاطمه، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج21، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.