همدانی، سید علی بن شهابالدین
على بن شهاب‌الدين همدانى (۷۱۴-۷۸۶ق)، معروف به شاه همدان و ملقب به امیر کبیر، عارف، عالم، شاعر ایرانی قرن هشتم و از مبلغان عمده اسلام در کشمیر هند و از بزرگان سلسله کبرویه
| نام | همدانی، علی بن شهابالدین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | س‍ی‍اه پ‍وش همدانی، علی بن شهاب ال‍دی‍ن محمد
میر سید علی همدانی ص‍وف‍ی همدانی، علی بن شهابالدین محمد علی ث‍ان‍ی ابن شهاب همدانی، علی همذانی حسینی، علی بن شهاب |
| نام پدر | امير شهاب‌الدين حسن بن سيد محمد همدانى |
| متولد | دوشنبه دوازده رجب 714ق |
| محل تولد | همدان |
| رحلت | 786 ق |
| اساتید | شيخ محمود مزدقانى، شيخ تقى‌الدين على دوستى سمنانى، شيخ نجم‌الدين محمد اسفرائينى، شيخ علاء‌الدوله سمنانى، قطب‌الدين يحيى نيشابورى |
| برخی آثار | راز ربانی (اسرار الوحی سبحانی) در شرح حدیث قدسیه معراجیه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03386AUTHORCODE |
ولادت
در دوشنبه دوازده رجب 714ق در همدان به دنيا آمد. پدرش امير شهاب‌الدين حسن بن سيد محمد همدانى، از بزرگان اين سامان محسوب مى‌گرديد و خاندانش از سادات حسينى هستند.
تحصیلات
وى تحصيلات مقدماتى را تحت راهنمايى دايى خويش پى گرفت. بعضى از استادان ديگرش عبارتند از: شيخ محمود مزدقانى، شيخ تقى‌الدين على دوستى سمنانى، شيخ نجم‌الدين محمد اسفرائينى، شيخ علاء‌الدوله سمنانى، قطب‌الدين يحيى نيشابورى.
سيد على همدانى در ايران، آسياى مركزى و جنوبى، شاگردانى متعدد داشته كه متأسفانه از شرح حال اين دانشوران آگاهى‌هاى زيادى در دست نيست. معروف‌ترين و فاضل‌ترين آنان نورالدين جعفر بدخشى (متوفى 797ق) است كه وقتى سيد در ختلان (آسياى ميانه) بسرمى‌برد، به خدمتش رسيد و از محضر علمى و معنوى‌اش بهره برد.
شاگردان
ديگر شاگردان سيد على همدانى عبارتند از: مير سيد محمد طالقانى، مير سيد حسين سمنانى، شيخ زين‌العابدين نيشابورى، سيد جمال‌الدين عطايى، سيد محمد كاظم معروف به سيد قاضى، شيخ ركن‌الدين شيرازى و برهان‌الدين بغدادى.
سيد على در زمان حياتش احترامى بسزا داشت و در غالب شهرهاى ايران، تركستان و هندوستان، عموم طبقات مردم برایش تكريم ويژه‌اى قائل بودند.
بزرگان، مورخان و تراجم‌نويسان به نظم و نثر در ستايش وى مطالبى نوشته و پاره‌اى از آثارش را به زبان‌هاى اُردو، تركى، پشتو و فرانسوى ترجمه كرده و بر برخى از آنها شروح ارزشمندى نوشته‌اند.
او حكام و واليان را راهنمايى مى‌كرد و آنان را به عدل و انصاف و رعايت قوانين دينى فرامى‌خواند. احداث مسجد و مدرسه و تأسيس كتابخانه، كوشش‌هايى بود كه به تشويق يا زير نظر اين عارف مبلغ انجام مى‌گرفت.
غلبه بر رهبران فرقه‌هاى غير مسلمان در مقام مباحثه و از طريق بيان حجت‌هاى قوى و منطقى و الهام‌گرفته از قرآن، سنت نبوى و سيره ائمه هدى(ع)، ارائه نمونه عينى و كاملى از اخلاق اسلامى و بروز خصالى چون شجاعت، استقامت، قاطعيت، اراده‌اى قوى، همتى فوق‌العاده، صراحت لهجه، زهد و قناعت از ويژگى‌ها و اقدامات آن بزرگوار است.
يك بار هم عده‌اى از تنگ‌نظران، نفوذ معنوى و تأثير كلام سيد على همدانى را برنتابيدند و در جلسه‌اى به وى زهر دادند كه به لطف خداوند اثر آن دفع و خنثى گرديد.
سيد على همدانى از 20 سالگى مسافرت‌هاى ترويجى خود را آغاز كرد و اين برنامه چندين دهه ادامه يافت. او براى تحمل سختى‌هاى سفر، قدرت روحى شگفتى داشت و در عملى ساختن مقاصد عالى خود دائما در سفر بود و در جاى معينى توقف طولانى ننمود. چندين بار به سرزمين حجاز و ساير نقاط عربستان سفر كرد و دوازده بار حج گذارد. بارگاه هشتمين امام را در مشهد مقدس بارها زيارت كرد، به اغلب شهرهاى آسياى ميانه، قفقاز، آذربايجان، سريلانكا، تبت، شمال و جنوب شبه قاره هند و ممالك عرب مسافرت كرد.
او در رأس 700 تن از ياران، شاگردان و پيروانش كه غالباً از سادات، مشاهير و عرفا بوده‌اند، به كشمير آمد و در آنجا نفوذ زيادى به دست آورد، جمعى از همراهانش در اين سرزمين سكونت گزيدند كه امروزه غالب سادات آن سامان از بازماندگان و ياران باهمت سيد على همدانى مى‌باشند.
سيد على همدانى در كشمير با عالمان، مسافران و كاهنان مذاهب ديگر چون هندوها و بودايى‌ها مناظره‌هايى مداوم و گسترده انجام مى‌داد كه در غالب اين مباحثه‌ها بر آنها غلبه مى‌كرد. در دوران اقامتش در كشمير كه مجموعا پنج سال طول كشيد، 37000 نفر به دستش مسلمان شدند و به‌خاطر نفوذ معنوى و اجتماعى فوق‌العاده‌اش اسلام در اين سامان گسترش يافت.
آثار
نوشته‌هاى سيد على همدانى كه به بيش از 110 جلد كتاب، رساله و مجموعه شعرى بالغ مى‌گردد، به لحاظ محتوا، مضمون، سبک و نثر و نظم درخور توجه مى‌باشد. اين آثار در عرصه‌هاى گوناگون تفسيرى، روايى، فلسفه و حكمت، اخلاق، عرفان و ادبيات نگاشته شده و در تمام آنها مطالب آموزنده، مباحث معنوى و ذوقى ديده مى‌شود.
راز ربانى (اسرار الوحى سبحانى) در شرح حديث قدسيه معراجيه، توحيد مكاشفان، مشارب الاذواق، على(ع) فيض ازل و... از جمله آثار اوست.
رحلت
سيد على در ذى‌قعده 786ق به قصد سفر حج از كشمير بيرون آمد و چند روز از حركت او نگذشته بود كه حاكم پاخلى از او دعوت كرد چند روزى در سرزمين تحت فرمانروايى وى بماند و مردم را موعظه نمايد. سيد على پذيرفت و حدود ده روز در آنجا مشغول سخنرانى بود و پس از آن به سفر خويش ادامه داد كه بيمارى به وى روى آورد و بعد از پنج روز در شب چهارشنبه ششم ذى‌حجه سال 786ق، به سراى جاويد شتافت و ميهمان قدسيان گرديد.
بناى نخستين آرامگاه سيد على همدانى هم‌اكنون در تاجیكستان واقع در آسياى ميانه، پابرجاست كه شامل يك اتاق بزرگ و نه حجره كوچك است.
وابسته‌ها
مشارب الاذواق (شرح قصیده خمریه ابن فارض مصری در بیان شراب محبت)
مقامات عارفان سه اثر بزرگ از سه عارف بزرگ
ترجمه و متن اسرار النقطه يا توحيد مکاشفان
احوال و آثار میر سید علی همدانی (با شش رساله از وی)
راز ربانی (اسرار الوحی سبحانی) در شرح حدیث قدسیه معراجیه
علی(ع) فیض ازل: ترجمه رساله السبعین فی فضایل امیرالمؤمنین
الرسالة القدسية في أسرار النقطة الحسية