فضولی بغدادی، محمد بن سلیمان
مولانا محمد بن سلیمان فضولی بغدادی (910-990ق)، شاعر و اندیشمند شیعه، صاحب دیوان اشعار به زبان‌های فارسی، ترکی و عربی.
| نام | مولانا محمد بن سلیمان فضولی بغدادی |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | سلیمان |
| متولد | 910ق |
| محل تولد | کربلا |
| رحلت | 990ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | دیوان اشعار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE18546AUTHORCODE |
وی در تاریخ ادبیات اسلامی، شخصیتی مستثنی دارد. او متفکر و شاعر سه‌زبانه‌ای است که تأثیر عمیقی در تاریخ ادبیات ترکی، عربی و فارسی برجای نهاده است.
ولادت
نام او محمد و نام پدرش سلیمان بوده است. گفته شده که در سال 910ق در خانواده شیعی‌مذهب و آذربایجانی، در کربلا به دنیا آمده است. در جوانی لقب «ملا» گرفته و مشهور به «ملا فضولی» بوده است[۱].
تحصیلات
علوم عربی را نزد عالمی به نام رحمت‌الله و علوم ادبی را نزد «حبیبی» شاعر معروف آذربایجان آموخته و نیز با دختر رحمت‌الله ازدواج کرده و پسری عالم و شاعر، با تخلص «فضلی» داشته است[۲].
لقب «ملا» نشانه کلامی بودن وی و لقب «حکیم» بیانگر رویکرد او به فلسفه و حکمت است. به دیگر سخن، وی مانند ابوعلی سینا و بیشتر از او، توانست کلام و فلسفه را به‌گونه‌ای آشتی دهد و راه سومی در حکمت اسلامی بگشاید که بعدها از سوی حکیم ملا عبدالله زنوزی دنبال شد[۳].
استعداد سرشار و بی‌نظیر او، نقش عظیمی در دگرگون‌سازی ادبیات ترکی دوره اسلامی داشته است و می‌توان گفت که نقشی را که نظامی در شعر فارسی ایفا کرده است، او در تاریخ شعر ترکی دارد[۴].
آثار
آثار باقی‌مانده از او را می‌توان به‌ترتیب زیر برشمرد:
الف)- آثار عربی:
- دیوان عربی مولانا فضولی؛
- مطلع الاعتقاد فی معرفة المبدأ و المعاد.
ب)- آثار ترکی:
- دیوان ترکی؛
- لیلی و مجنون؛
- بنگ و باده؛
- قیرخ حدیث؛
- صحبة الأثمار؛
- حدیقة السعدا؛
- مکتوبات و منشآت.
ج)- آثار فارسی:
- هفت جام؛
- صحت و مرض؛
- انیس القلب؛
- رند و زاهد؛
- رساله معمائیه؛
- فرهنگ ترکی به فارسی؛
- دیوان فارسی[۵].
پانویس
منابع مقاله
محمدزاده صدیق، حسین، مقدمه «دیوان اشعار فارسی مولانا حکیم ملا محمد فضولی بیاتلی»، اثر حکیم ملا محمد فضولی بیاتلی، تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تبریز، انتشارات یاران، 1387.