امین، سیده نصرت‌بیگم
سیده نصرت‌بیگم امین (1274-1362ش)، معروف به بانوی ایرانی و بانو امین، عالم، عارف، مجتهده، محدث، فیلسوف، نویسنده تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن
| نام | امین، نصرت‌بیگم |
|---|---|
| نامهای دیگر | بانوی اصفهانی، امین، نصرت |
| نام پدر | سید محمدعلی امین‌التجار اصفهانی |
| متولد | 1274ش
اواخر ماه ذی الحجه الحرام سال ۱۳۱۲ق |
| محل تولد | اصفهان |
| رحلت | 1362 ش 1403 ق |
| اساتید | خدیجه بیگم
آیت‌الله حاج میر سید علی نجف‌آبادی |
| برخی آثار | تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن
اخلاق و راه سعادت: اقتباس و ترجمه از طهارة الاعراق ابن مسکویه |
| کد مؤلف | 2743 |
یکی از استوانه‌های فقاهت شیعه در سال 1274، در شهر اصفهان و در خانواده‌ای شریف که نسب به حضرت علی(ع) می‌برد، متولد شد و پس از ازدواج و در منزل، از محضر استادان بزرگواری همچون آیات عظام نجف‌آبادی و زفره‌ای بهره برد و با تلاش فراوان، به درجه اجتهاد نائل آمد و از سوی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و دیگر بزرگان، اجازه روایت دریافت کرد. این بانوی مجتهده پس از عمری تلاش در جهت تهذیب نفس و تربیت شاگردان گران‌قدر، در سال 1362 به دیار باقی شتافت.
ولادت
حاجیه‌خانم سیده نصرت بیگم امین (معروف به بانوی ایرانی) در سال 1274ش (برخی تولد او را در سال 1265ش ذکر نموده‌اند[۱]) در اصفهان متولد شد. پدر ایشان حاج سید محمدعلی امین‌التجار اصفهانی، فردی مؤمن و سخاوتمند بود و مادرش بانویی شریف، متعبد و خیرخواه. حاج سید محمدعلی، پسر سید حسن و نوه علامه مجاهد و وارسته، سید معصوم حسینی خاتون‌آبادی بود که از نظر نسب، بسیار شریف است.
ازدواج و فرزندان
و در سن سیزده‌سالگی ازدواج نمود و صاحب هشت فرزند شد که هفت تن از آنان در زمان حیات ایشان به مرگی زودرس درگذشتند و فقط یک پسر برای ایشان باقی ماند.
تحصیلات
در چهارسالگی، برای آموزش قرآن و فراگیری و خواندن و نوشتن به مکتب‌خانه «خدیجه بیگم» رفت.
بانو امین پس‌ازآنکه صرف، نحو، بلاغت، تفسیر، حدیث، فقه، اصول و فلسفه را آموخت، به مطالعات خود در سطوح عالی ادامه داد تا به درجه اجتهاد رسید.
یکی از استادان بانو امین، مرحوم آیت‌الله حاج میر سید علی نجف‌آبادی، نقل کرده است: «روزی شنیدم فرزند ایشان فوت شده است، فکر کردم خانم دیگر درس را تعطیل خواهد کرد، ولی برعکس، دو روز بعد کسی را به سراغم فرستاد که برای تدریس به منزل ایشان بروم و من از علاقه ایشان به درس و تحصیل، سخت تعجب کردم.»
جایگاه علمی ایشان
بانو امین با داشتن استعداد سرشار و تلاش شبانه‌روزی و اراده استوار و بردباری بسیار در برابر شداید و مشکلات، پس از سال‌ها تحصیل و پشت‌کار مداوم به دریافت اجازه اجتهاد مفتخر شد.
قریب چهل سال از عمر پربار ایشان می‌گذشت که مورد آزمون حضرات آیات عظام حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم و حاج شیخ محمدکاظم شیرازی قرار گرفت و به دریافت اجازه اجتهاد نائل آمد. ایشان از آیت‌الله میرزا آقا اصطهباناتی و آیت‌الله شیخ محمدرضا ابوالمجد نجفی اصفهانی نیز اجازه روایی و اجتهاد دریافت کرد.
مقام شامخ علمی و معنوی این بانوی فرزانه از اجازه روایت آیت‌الله شیخ محمدرضا ابوالمجد نجفی به‌خوبی استنباط می‌شود که درباره بانو امین فرمود: «به این سیده دانشمند و شریف، گوهر گران‌قدر مستور، گل سرسبد باغ فرزندان زهرای اطهر، بانوی فرزانه، حکیم و عارف کامل... اجازه دادم که روایت کند از من، هر چه را که روایتش برای من صحیح است از کتب تفسیر و ادعیه و حدیث و فقه.»
نتیجه آن‌همه کوشش و تلاش علمی که زمینه آن را تقوای عملی و زهد آن بانوی پرهیزگار فراهم کرده بود، چنان بود که حتی دانشمند بزرگ، فقیه اهل‌بیت و رجالی عظیم‌الشأن، آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، از خانم امین درخواست اجازه روایت نمود و ایشان در قسمتی از این اجازه‌نامه که به تاریخ اول محرم‌الحرام 1358ق، برای آیت‌الله مرعشی نوشته، چنین آورده است: «پس از استخاره، به ایشان اجازه دادم که روایت کند از من، هرچه را که روایتش برای من صحیح است از کتب تفسیر و ادعیه و حدیث و فقه و غیر این‌ها که از تألیفات شیعه آنچه اصحاب از غیر شیعه روایت کرده‌اند، به جمیع طرقی که معلوم و در خود مضبوط است.»
مرتبت و موقعیت علمی و عرفانی ایشان به آنجا رسید که اکابر و اعاظمی از علما و عرفا حضور در محضر ایشان را مایه فیض می‌دانستند. وی در مقام تنها بانوی مجتهده عصر خود قرار گرفت و علما و افراد چندی از نقاط دور و نزدیک برای ملاقات و گفت‌وگو نزد ایشان می‌آمدند. نمونه‌های بارز آن، تشریف‌فرمایی مفسر بزرگ قرآن، علامه سید محمدحسین طباطبایی و فیلسوف تلاشگر استاد محمدتقی جعفری و علامه بزرگوار و مبارز شیخ عبدالحسین امینی صاحب کتاب الغدیر و بزرگان دیگری بود که با ایشان به مذاکره نشستند و گاهی به‌وسیله نامه با ایشان مکاتبه داشتند.
استاد دانشمند مرحوم آیت‌الله محمدتقی جعفری، مقام علمی و عملی این بانو را چنین توصیف نموده است: «با توجه به آثار قلمی که از این خانم در دسترس ما قرارگرفته، به‌طورقطع می‌توان ایشان را از علمای برجسته عالم تشیع معرفی نموده و روش علمی ایشان هم کاملاً قابل‌مقایسه با سایر دانشمندان بوده، بلکه با نظریه مقامات عالیه روحی، ایشان را از گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد که به‌اضافه فراگرفتن دانش، به تولد جدید در زندگی نائل می‌شوند.»
اساتید
بانوی مجتهده امین، از محضر استادان گران‌قدری بهره‌مند شد که در ذیل، به برخی از آنان اشاره می‌شود:
حضرات آیات و حجج‌اسلام:
- سید ابوالقاسم دهکردی(1272-1353ق)؛
- میرزا علی‌اصغر شریف (م 1384 ق)؛
- میرزا علی آقا شیرازی(1294-1374ق)؛
- شیخ ابوالقاسم زفره‌ای (م. 1352 ق)
- حاج‌آقا حسین نظام‌الدین کچویی؛
- میر سید علی نجف‌آبادی(1275-1362ق).
وفات
بانوی مجتهده سیده نصرت امین، در بیست و سوم خردادماه 1362، مطابق با اول ماه مبارک رمضان سال 1403 ق، چهره در نقاب خاک کشید و به جوار رحمت الهی شتافت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.
آثار
- أربعين الهاشمية؛
- جامع الشتات؛
- معاد یا آخرین سیر بشر؛
- نفحات الرحمانية في الواردات القلبية؛
- اخلاق؛ این کتاب اقتباسی است از طهارة الأخلاق ابن مسکویه که قسمتی از آن ترجمه شده و نظراتی که خانم امین دراین‌باره داشته‌اند نیز در حاشیه آن اضافه شده است.
- تفسیر مخزن العرفان؛
- روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی؛
- مخزن اللئالی در مناقب مولی الموالی، علی(ع)؛
- سیر و سلوک در روش اولیاء و طریق سیر سعداء[۲].
پانویس