پرتوی از نهج‌البلاغه
پرتویی از نهج‌البلاغة، ترجمه و شرحی است بر کتاب شریف نهج‌البلاغة امیرالمؤمنین علی(ع) که توسط سید محمدمهدی جعفری صورت گرفته است. ایشان در این اثر تا خطبه 81 نهج‌البلاغة از ترجمه سید محمود طالقانی بهره برده است.
| پرتویی از نهج‌البلاغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفری، سید محمدمهدی (شارح)
امام علی علیه‌السلام (نويسنده) طالقانی، سید محمود (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | نهج‌البلاغة. شرح |
| ناشر | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سازمان چاپ و انتشارات |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1380ش,
مجلد2: 1380ش, مجلد3: 1380ش, مجلد4: 1381ش, مجلد5: 1381ش, |
| موضوع | علي بن ابي طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغة - نقد و تفسير
علي بن ابي طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‌ها علي بن ابي طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار علي بن ابي طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نامه‌ها |
| زبان | عربی فارسی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | BP 38/0422 /ج7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دلیل نام‌گذاری
شارح با اقتباس از تفسیر «پرتوی از قرآن» آیت‌الله سید محمود طالقانی، نام این اثر را «پرتوى از نهج‌البلاغة» نام‌گذاری نموده است[۱].
در ابتدای جلد اول زندگینامه امیرالمؤمنین از زبان خویش، مقدمه آیت‌الله طالقانی، ترجمه مقدمه شیخ محمد عبده، مقدمه سید رضی به همراه ترجمه آن آمده است[۲]. در ابتدای جلدهای چهارم و پنجم نیز مقدماتی ذکر شده است.
ویژگی‌ها و وجه تمایز این اثر نسبت به دیگر آثار طبق نظر شارح
- گزینش متنى دقیق و مطابقه شده با چهار نسخه معتبر، نوشته دانشمندى از قرن دهم، معروف به ابن شدقم، وى با شیوهاى پژوهشگرانه نسخه خود را از روى چهار نسخه نوشته است: الف- شرح ابن ابى الحدید به خط مزیدى که با دقت و صحت بوده است، ب- نسخهاى که بر شیخ سدیدالدین یوسف بن مطهر که به خط خود ابلاغ قرائت را نوشته است و تاریخ کتابت آن 588 می‌باشد، ج- نسخهاى که نشانه‌هاى درستى بر آن هویدا بوده است و تاریخ آن سال 400 می‌باشد، د- نسخهاى از همه کم‌اهمیت‌تر از شرح ابن میثم بحرانى. ابن شدقم نسخه‌بدل‌ها را، بدون ذکر منبع، در حاشیه آورده و در برخى از صفحات کلمه «بخطه» دارد و آن معمولاً اشاره به خط مؤلف در نسخه اصلى است، یا نسخهاى که تأیید کرده است و احتمالاً اشاره به خط سید رضى در مورد روایات مختلف در حاشیه نسخه نوشته شده در سال 400 باشد.
- ازآنجاکه ترجمه آیت‌الله طالقانى از 81 خطبه نخست نهج‌البلاغة که در سال 1325، انجام گرفته از درستترین ترجمه‌هاى موجود است، همان ترجمه براى خطبه‌هاى این جلد برگزیده شد، اما چون این ترجمه در چندین سال پیش انجام گرفته شیوه بیان نیز به همان روزگار برمی‌گشت، لیکن با اجازه آن شادروان عبارت و گاه ترجمه، اصلاح شده و به رنگ روز در آمد، بدون اینکه در اصل آن تغییرى داده شود.
- ازآنجاکه سید رضى به گزینش بخش‌هایی از خطبه‌ها و سخنان امیرالمؤمنین دست زده است و نیز جز در هفده مورد، منبع و سند خطبه‌ها و کلمات و نامه‌ها را نقل نکرده است، در این کار کوشش شده است سخن امیرالمؤمنین به‌طور جامع از روایات منابع دیگر در پاورقى با سند و واسطه‌هاى روایت نقل شود تا هم سند و اعتبار کار سید رضى - و البته نه سخن امیرالمؤمنین- روشن گردد و هم مطلب با جامعیت بیشترى در اختیار خواننده قرار گیرد و اگر پژوهشگرى خواستار کار بهتر و بیشترى درباره آن‌ها باشد بتواند به منابع و مآخذى که در دست است مراجعه کند. ترجمه روایات شبیه به نهج‌البلاغة، در پاورقى ترجمه متن از ویراستار آمده است.
- آیت‌الله طالقانى در پاورقى ترجمه بیشتر خطبه‌ها توضیحاتى درباره خطبه یا شرایط تاریخى و شأن بیان خطبه دادهاند. همه آن توضیحات، در این کار، در مقدمه هر خطبه، به‌عنوان «مترجم» قرار داده شد. توضیحاتى که در دنباله آن توضیحات، یا مستقل از آن‌ها، در این جلد از نگارنده آمده با امضاى «ویراستار» مشخص شده است.
- پیش از شروع هر خطبه شماره و عنوان آن مشخص شده است. سید رضى در سراسر نهج‌البلاغة، تنها سه یا چهار عنوان براى خطبه‌ها تعیین کرده است: (خطبه 3- شقشقیة، خطبه 82- الغراء، خطبه 90- الأشیاح و خطبه 191- القاصعه). ویراستار براى همه خطبه‌ها عنوانى متناسب از متن خطبه برگزیده است.
- کوشش دیگرى که در این اثر انجام گرفته است، تعیین منابع و اسناد هر خطبه است که گر چه ممکن است منابع و اسناد تعیین شده در اینجا همان منابع و اسناد سید رضى نباشند، لیکن با این کار، حقیقتى که روشن میشود، رفع اتهام بی‌پایه‌ای است که مغرضان به سید رضى یا برادرش سید مرتضى چسبانیده یکى از آن دو بزرگوار را و غالباً ً سید مرتضى را، سازنده همه یا بیشتر این خطبه‌ها میدانند. بیشتر این منابع و اسناد به روزگاران پیش از سید رضى می‌رسد و شمار بسیارى از آن‌ها را دانشمندان اهل سنت نقل کردهاند.
- در مقدمه هر خطبه و کلام امیرالمؤمنین، بعد از تعیین سند و منبع آن، تاریخ آن‌ها نیز به قرینه مطلب، یا اشاره سید رضى، یا تصریح تاریخ‌ها و منابع دیگر مشخص گردیده است. از 81 خطبه جلد حاضر، تاریخ 62 خطبه روشن است، تاریخ 7 خطبه را به‌هیچ‌روی نمیتوان تعیین کرد و تاریخ 12 خطبه دیگر را به حدس و گمان میتوان بین سال‌های 36 تا 40 دانست.
- چون سید شریف رضى، در گزینش سخنان امیرالمؤمنین، بیش از هر چیزى به فصاحت و بلاغت نظر داشته است، سخنانى از امیرالمؤمنین در هر موضوع به دستش رسیده در این کتاب گرد آورده است، قبل از ورود به هر خطبه موضوع یا موضوعات آن‌ها نیز مشخص شده است و در متن نیز هر موضوع به‌صورت عنوان و با شماره نوشته شده است.
- ازآنجاکه پیدا کردن کلمات در خطبه‌هاى بلند براى پژوهشگران دشوار است، فقرات هر خطبه نیز شماره‌گذاری شد تا این کار نیز به‌آسانی انجام گیرد.
- آیت‌الله طالقانى مقدمهاى نسبتاً مفصل بر ترجمه نهج‌البلاغه نوشته بودند که روشنگر بسیارى از محتویات نهج‌البلاغة، شرایط تاریخى روزگار امیرالمؤمنین و برخى نکات تربیتى است، مقدمه شیخ محمد عبده را هم آیت‌الله طالقانى آورده بودند، زیرا نظر یک دانشمند مبارز اهل سنت را درباره این کتاب بزرگ نشان میدهد و مقدمه سید رضى هم که جزء متن است و باید آورده شود، لذا ویراستار دیگر لازم و ضرورى ندید همه مقدماتى را که قصد داشت بر این کتاب بنویسد در این جلد بیاورد و به پیشگفتارى در بیان شیوه کار و امتیازات آن بر دیگر کارها و مقدمهاى در شرح‌حال امیرالمؤمنین در این جلد بسنده شده است.
- فهرست‌های اعلام در پایان کتاب آمده و ازآنجاکه برخى مفاهیم و تعابیر خاص در سخنان امیرالمؤمنین وجود دارد که دانستن آن‌ها براى پژوهشگر لازم است، علاوه بر فهرست‌های اعلام، فهرست مفاهیم و تعابیر نیز در پایان آمده است.
- علاوه بر شناسانیدن کتاب‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم، کم یا زیاد، مورداستفاده ویراستار قرار گرفتهاند، به‌عنوان فهرست منابع و مآخذ، برخى از این نویسندگان و برخى از این کتاب‌ها نیز جداگانه معرفى شده‌اند تا اندازه درستى آن اشخاص و دقت عمل آنان و ارزش و اهمیت خود و کتابشان نیز روشن گردد[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.