کوفی اهوازی، حسین بن سعید
ابومحمد، حسین بن سعید بن حماد بن مهران اهوازى (متوفای بعد از 254ق)، فقیه، محدث، مفسر، یکى از شخصیتهاى بزرگ شیعه در قرن سوم هجرى، از اصحاب امامان رضا، جواد و هادى علیهم‌السلام
ولادت
در کوفه، شهر روات بزرگ شیعه، به دنیا آمد.
او اصالتاً ایرانى بود. رشد او در خاندانى صورت گرفت که ارادتمند و علاقه‌مند به اهل‌بیت رسول خدا صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌و‌سلم و از موالى امام زین‌العابدین علیه‌السلام به شمار مى‌آمدند. او یکى از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادى علیهم‌السلام مى‌باشد. وى از راویان بزرگ حدیث و از مشایخ جلیل القدر روایتى به شمار مى‌آید.
روایات وى از اعتبار و شهرت خاصى در میان فقهاى شیعه برخوردار است و در بسیارى از مجموعه‌هاى بزرگ روایى مانند: اصول کافى، من لا‌یحضره الفقیه، تهذیب، استبصار، محاسن، وسائل الشیعه و بحار الأنوار از وى روایت نقل شده و به احادیث او استناد مى‌گردد.
خاندان ابن سعید
این خاندان مشهور به ایمان عمیق به خداوند تبارک و تعالىٰ و اخلاص به درگاه او بودند و از علاقه‌مندان به اهل‌بیت رسول خدا به شمار مى‌آمدند و در این راه جهاد و مبارزه طولانى را آغاز نموده بودند.
آنان با عمل صالح و دفاع از حق اهل‌بیت رسول خدا به مبارزه عملى و فرهنگى با حکومت بنى عباس، که از دشمنان آل على به شمار مى‌آمدند، پرداختند و در این راه خدمات شایانى نیز انجام دادند.
شخصیت
وى از شخصیتهاى بزرگ علمى دوران خود به شمار مى‌آمد. ابن ندیم مى‌گوید: «حسین بن سعید اهوازى اهل کوفه و عالم‌ترین شخصیت زمان خود بود.
اطلاع گسترده و فراوانى از علم فقه و روایات و احادیث و مناقب و فضایل خاندان رسول خدا صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌و‌سلم داشت و از علوم فراوانى از معارف شیعه بهره‌مند بود.»
سفر به اهواز
وى همراه برادرش حسن بن سعید اهوازى براى نشر تعالیم اسلام و معارف آل رسول به اهواز سفر کرد و از برترى آل محمد صلى‌الله‌علیهم با زبان و قلم خود سخن گفت و در این راه از هیچ کوششى فروگذار نکرد و نهایت سعى و تلاش خود را در این راه به عمل آورد و بسیارى از مردم را از علاقه‌مندان و شیفتگان محمد و آل محمد گردانید.
شخصیتهاى فراوانى مانند: اسحاق بن ابراهیم حضینى و على بن رسان و على بن مهزیار و عبدالله بن محمد حضینى را خدمت امام رضا علیه‌السلام برد و از یاران و شیفتگان و شیعیان آن حضرت گردانید.
سفر به قم
حسین بن سعید بعد از وفات برادر ارجمندش حسن بن سعید، یار دیرین و پشتیبان خود را از دست داد.
او پس از این واقعه به شهر قم سفر کرد تا با ارتباط با دیگر روات بزرگ شیعه در آن دیار، هم از آنها بهره ببرد و هم آثار خود را از فراموشى نجات بخشد.
در قم به منزل حسن بن ابان رفت و شخصیتهاى فراوانى از بزرگان قم به استقبال او آمدند و از روایات او بهره‌مند گشتند و سرانجام در همان شهر هم به دیار دوست سفر کرد و دیده از این جهان فرو بست.
اساتید
او علاوه بر محضر امام رضا و امام جواد و امام هادى علیهم‌السلام از محضر شخصیت‌ها و روات بزرگى نیز بهره برد مانند: محمد بن ابى‌عمیر، احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى، جمیل بن دراج، حماد بن عیسى، صفوان بن یحیى، ظریف بن ناصح، محمد بن سنان، یونس بن عبدالرحمان و چهره‌هاى درخشان دیگرى از راویان بزرگ حدیث.
شاگردان
شخصیتهاى فراوانى از محضر او بهره برده‌اند مانند: ابراهیم بن هاشم، احمد بن ابى عبدالله برقى، احمد بن محمد بن عیسى، حسن بن محبوب، سعد بن عبدالله، سهل بن زیاد و على بن مهزیار اهوازى.
وفات
حسین بن سعید و برادرش حسن از کوفه به اهواز رفتند. پس از مدتی، حسین به قم مهاجرت کرد و در آنجا سکنا گزید. میزبان او در قم حسن بن ابان قمی بود. حسین‌بن سعید در قم درگذشت. سال درگذشت او مشخص نیست، ولی گفته‌اند که تا ۲۵۴ق زنده بوده است
آثار
او داراى بیش از 30 تألیف است که همۀ آنها را با مشارکت برادرش نوشته است.
از جمله تألیفات او مى‌توان:
- الرد على الغلاة
- المناقب
- المثالب
- الزهد
- المؤمن
- کتاب الوضوء
- کتاب الصلاة
- کتاب الزکاة
- کتاب الصوم
- کتاب الحج
- کتاب النکاح
- کتاب الطلاق
- کتاب العتق
- کتاب الإیمان
- کتاب التجارات
- کتاب الخمس
- کتاب الشهادات
- کتاب الصید
- کتاب المکاسب
- کتاب الأشربة
- کتاب الزیارات
- کتاب التقیة را نام برد.