عباس، احسان
احسان عباس (۲ دسامبر ۱۹۲۰ – ۲۹ ژانویه ۲۰۰۳)، منتقد ادبى، محقق و مورخ معاصر عرب، استاد دانشگاه فلسطینی- اردنی
| نام | عباس، احسان |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | رشید |
| متولد | ۲ دسامبر ۱۹۲۰م / ۱۳۳۸ق |
| محل تولد | روستای عین غزال فلسطین |
| رحلت | ۲۹ ژانویه ۲۰۰۳م / ۱۴۲۴ق
امان |
| اساتید | |
| برخی آثار | رسائل إبن حزم الأندلسي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03327AUTHORCODE |
ولادت
او به سال 1920م، در روستاى عين غزال در منطقه حيفاى فلسطين زاده شد.
تحصیلات
آموزش ابتدايى و دبيرستانى را در عين غزال و حيفا و عكا گذرانيد و از 1937 تا 1941م، در دانشكده عربى بيت‌المقدس به تحصيل پرداخت و گواهى تدريس در دبيرستان را اخذ كرد. پس از چند سال معلمى، به مصر رفت و در سال 1946م، از دانشگاه قاهره در رشته كارشناسى ادبيات عرب فارغ‌التحصيل شد.
در سال 1952م، درجه فوق ليسانس و در 1954م، دانشنامه دكترى ادبيات عرب را از همان دانشگاه دريافت كرد. مدتى در خارطوم، سودان و مدارس فلسطين و لبنان به تدريس پرداخت. در سال 1961 براى تدريس، وارد دانشگاه آمريكايى بيروت شد و چند سالى در آنجا سردبيرى مجله الابحاث را عهده‌دار بود. مدتى نيز در دانشگاه‌هاى آمريكا كرسى تدريس داشت و از سال 1985 در اردن ساكن شد.
احسان عباس، بيشتر، كار پژوهشى خود را در زمينه‌هاى نظريه نقد، نقد عملى، تاريخ نقد ادبى عرب، تاريخ ادبيات، نقد شعر معاصر عرب، ادبيات تطبيقى و تاريخ عرب و اسلام و به‌ويژه ادبيات و تاريخ اندلس متمركز كرده است.
آثار وى كه بالغ بر 90 كتاب و صدها مقاله است از تصحيح متون گرفته تا نقد و تطبيق و تاريخ، همگى از ارزش علمى فراوان برخوردارند و از معتبرترين تحقيقات عربى به شمار مى‌روند. آثار وى به لحاظ برخوردارى از صحت و دقت، سنديت، روشمندى، بى‌طرفى، احاطه، حس تشخيص هنرى درست، ذوق ناب و فرهيخته، رعايت استانداردهاى عالى تحقيق، شهرت و اعتبار ويژه‌اى در ميان دانشگاهیان و فرهيختگان عرب براى وى به ارمغان آورده است و روش وى، نمونه اعلاى تحقيق آكادميك را نشان مى‌دهد. شايد به همين جهت است كه پس از طه‌حسين، منتقد برجسته و اديب روشندل جريان‌ساز در ادبيات عرب، نام احسان عباس در جوامع ادبى و تحقيقاتى و دانشگاهى بر سر زبان‌هاست و دانشجويان ادبيات عرب به آثار او توجه خاصى نشان مى‌دهند؛ ليكن بايد گفت گرچه طه‌حسين طرحى نو در مطالعات و تحقيقات عربى درانداخت و باب تازه‌اى به روش‌هاى جديد در تحقيقات ادبى گشود، ولى او تنها آغازگر و مبدع اين جريان بود و شايد اعتبار كارهايش به پايه نوشته‌هاى احسان عباس نرسد، زيرا آنچه در روش و سبک احسان عباس گفتيم و علاوه بر آن ويژگى‌هايى همچون استناد دقيق به منابع اصيل، روشمندى احاطه بر منابع ناياب خطى، ورود به قلمروهاى مغفول ادبيات قديم (از جمله ادبيات اندلس)، احياى نقد ادبى كهن و بلاغت عربى و پرهيز از گمانه‌زنى‌هاى شخصى، كارهاى وى را در صدر تحقيقات دانشگاهى عرب نشانده و حتى از كارهاى طه‌حسين نيز معتبرتر و موثق‌تر ساخته است و براى او سبک خاصى در تحقيق ادبيات رقم زده است.
احسان عباس به تصحيح نسخه‌هاى خطى نيز همت گماشته و آثار فراوانى را تصحيح كرده است. همچنين آثار بسيارى از نويسندگان آمريكا و انگليس را به عربى برگردانده و از اين رهگذر به كسب جايزه دانشگاه كلمبيا در سال 1993 نائل آمده است.
تا كنون، آثار معدودى از وى به زبان فارسى ترجمه شده است؛ از جمله، مقدمه‌اى كه براى كتاب‌شناختى تازه از قصايد سعدى از دكتر مؤيد شيرازى، نوشته است و كتاب عهد اردشير (اندرزنامه و سخنان اردشير بابكان) كه توسط «محمدعلى امام شوشترى»، ترجمه و در سال 1348 در تهران، انجمن آثار ملى چاپ شده است.
احسان عباس، منتقدى است ممتاز؛ از آن جهت كه هم با ادبيات كهن عرب عميقا آشناست و هم تعلق خاطرى شگرف به تاريخ عرب و اسلام دارد و از سويى ادبيات نوين عرب (به‌ويژه شعر معاصر) را خوب مى‌شناسد و آثارى كه در اين قلمروها به طبع رسانده گواه تسلط و احاطه اوست.
وفات
احسان عباس سر انجام در ۲۹ ژانویه ۲۰۰۳م / ۱۴۲۴ق در امان در گذشت و همان‌جا دفن شد.
آثار
وى عضو جمعيت نقد ادبى و اتحاديه كتاب عربى سوريه است.
از مهم‌ترين تأليفات وى مى‌توان موارد زير را ذكرنمود:
- فن الشعر؛
- عبدالوهاب البياتى و الشعر العراقى الحديث؛
- ابوحيان توحيدى؛
- الشعر العربى فى المهجر؛
- تاريخ الادب الاندلسى؛
- بدر شاكر السياب؛
- تاريخ النقد الادبى عند العرب؛
- ملامح يونانية فى الادب العربى؛
- اتجاهات الشعر العربى المعاصر؛
- تاريخ دولة النباط؛
- تاريخ بلاد الشام؛
- فصول حول الحياة العمرانية و الثقافية فى الفلسطين و غرابة الراعى كه زندگى‌نامه شخصى ايشان است.
مهم‌ترين كتب تحقيقى ايشان:
- رسائل ابن حزم الاندلسى؛
- ديوان الرصافى البلسنى؛
- ديوان لبيد بن ربيعة؛
- ديوان الاعمى التطيلى؛
- شعر الخوارج؛
- نفخ الطيب فى غصن الاندلس الرطيب؛
- الوافى بالوفيات؛
- وفيات الاعيان؛
- ديوان كثير عزة؛
- الذخيرة فى محاسن اهل الجزيرة؛
- انساب الاشراف؛
- التذكرة الحمدونية؛
- مرآة الزمان؛
- تحفة القادم؛
- معجم الادباء لياقوت الحموى؛
- معجم العلماء و الشعراء الصقليين.