نسیمی، سید عمادالدین
سید علی عمادالدین نسیمی (748-837ق)، متخلص به نسیمی، عارف و شاعر متعهد شیعی و متفکّر مکتب حروفیه در قرن هشتم
| نام | نسیمی، عمادالدين |
|---|---|
| نام‌های دیگر | عمادالدین نسیمی
ن‍س‍ي‍م‍ي شیرازی، عمادالدين ن‍س‍ي‍م‍ي ش‍ي‍روان‍ي، عمادالدين |
| نام پدر | سید محمد |
| متولد | 748ق |
| محل تولد | به روایتی تبریز |
| رحلت | 837ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | دیوان سید عمادالدین نسیمی
خورشید در بند |
| کد مؤلف | AUTHORCODE17609AUTHORCODE |
ولادت
«عمادالدین نسیمی»، به سال ٧٤٨ق، در شهر تبریز، در خانواده‌ای مذهبی از سادات چشم به جهان گشود[۱].
شیخ مفید از وی به‌عنوان نسیمی شیرازی یاد نموده و اعلام کرده که در زرقان - از توابع شیراز - بر سر قبر او رفته است
سخاوی و ابن عماد حنبلی لقب «نسیم‌الدین» را که هر دو از ابن حجر گرفته‌اند، به‌عنوان نام نسیمی متذکر شده‌اند. قدیمی‌ترین مأخذی که از لقب عمادالدین سخن گفته است، کتاب «مجالس العشاق» کمال‌الدین حسین گازرگاهی (تألیف ٩٠٨ق) است. لطیفی در تذکرة الشعرای خود، نسیمی را اهل ناحیه نسیم در نزدیکی بغداد می‌داند. گروهی آرامگاه او را در زرقان فارس و گروهی دیگر در حلب می‌دانند[۲].
نام نسیمی «علی» است. چنان که خود و یا یکی از مریدانش به صراحت گوید:
| علی محبوب ذات حق از آن آمد که چون نقطه | همیشه بود تا باشد ز جود فضل حق با بیست |
[۳].
نام پدر نسیمی در وصیت‌نامه‌ی فضل‌الله نعیمی چنين آمده است:
«اگر مصلحت داند، فرزند کوچک را [به] سید علی بن سید محمد بدهد. علی محرم است. او را با خود ببرد. سید علی باید که در خدمت تقصیر نکند.»
تقریباً در همه‌ی اسناد و منابع اشاره شده که خاندان وی جزو سادات بوده‌اند. اغلب تذکره‌ها تأکید دارند که وی سیّدی صحیح النّسب و عالی درجه بوده است. در وصیت‌نامه‌ی فضل‌الله نعیمی هم به سیادت وی اشاره رفته است. در همه جا هم قبل از نامش لفظ سیّد ذکر شده است. کسی تا کنون جز این سخنی نگفته است.[۴]
دین و مذهب
دین نسیمی، اسلام و مذهبش شیعه‌ی جعفری اثنی عشری بوده است. در این، هیچ شکی نیست. در باب دین و مذهب او، در هیچ جا جز این ادعایی نشده است. مدایح وی در باب چهارده معصوم مشهور است. او، حروفیه را مسلکی می‌شناخته است و از شیعیان صافی ضمیر روزگار خود بوده است.[۵].
جایگاه اجتماعی و ادبی
او یکی از بزرگترین مردان مبارز و یکی از برجسته‌ترین شخصیتهای ادبی و فرهنگی و یکی از مشهورترین و جسورترین شاعران مشرقزمین است که تمام عمر خویش را صرف مبارزه در راه نجات مردم و رهایی ستم‌کشان از جور و ستم اربابان زور و زر نموده است[۶].
شعر وی، شعری است با درون‌مایه‌ای عرفانی، با مضامینی زیبا و باریک‌‌بینی‌های خاص. نسیمی از شاعران سبک عراقی است و بیشتر از سعدی و حافظ متأثر است. ظاهرا تخلص «نسیمی» مربوط به دوران پختگی شعری شاعر است؛ چراکه او «هاشمی» و «حسینی» نیز تخلص می‌کرده است[۷].
شهادت
در مورد مرگ وی کوتاه می‌توان گفت که «علما، شیوخ و قضات حلب، نسیمی را به گمراه کردن برخی اشخاص نادان و انداختن آنها به راه کفر و زندقه متهم ساخته، سلطان مؤید، حاکم حلب را به کشتن او ترغیب کردند. سلطان دستور داد تا پوست نسیمی را زنده‌زنده بکنند». در مورد مرگ وی آمده است: «در محل پوست کندن، خون بسیار از او رفته، رنگش زرد شد. گفتند که چون است که رنگ زرد کرده‌ای؟ گفت: من آفتاب سپهر عاشقی‌ام از مطلع عشق طالع شده؛ آفتاب در محل غروب زرد می‌شود و گویند نسیمی فی‌البداهه سرود:
| آن دم که اهل [اجل] موکل مرد شود | آهم چو دم سحرگهی سرد شود | |
| خورشید که پردل‌تر از آن چیزی نیست | در وقت فروشدن رخش زرد شود |
[۸].
تاریخ شهادت او را عسقلانی 821 هـ، هدایت 837 هـ و مجالس العشاق 837 هـ ذکر کرده‌اند.[۹]. پرویز عباسی داکانی در مقدمه کتاب دیوان شعر نسیمی هم همین تاریخ را صحیح پنداشته.[۱۰] در کتاب بشارت‌نامه که در سال 811 هـ تألیف شده، تاریخ شهادت وی را 807 هـ. نوشته است. از میان محققان زندگی نسیمی مرحومان محمد فؤاد کوپریلی، عبدالباقی گؤلپینارلی و دکتر حسین اعیان همین تاریخ را معتبر می‌دانند. مدرس تبریزی در ریحانة الادب نیز همین تاریخ را قبول کرده است. در آن سال نسیمی 36 سال سن داشت. به هر حال نمی‌توان سال شهادت نسیمی را دورتر از 811 هـ.، سال تألیف بشارت‌نامه دانست.[۱۱]
پانویس
- ↑ ر.ک: فدوی، طیبه؛ باوان‌پوری، مسعود؛ لرستانی، نرگس، ص56
- ↑ ر.ک: همان، ص56 و 57
- ↑ پایگاه دوستداران دکتر حسین محمدزاده صدیق(دوزگون)
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: همان، فدوی، طیبه؛ باوان‌پوری، مسعود؛ لرستانی، نرگس، ص56
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص57
- ↑ پایگاه دوستداران دکتر حسین محمدزاده صدیق(دوزگون)
- ↑ دیوان شعر نسیمی، ص21
- ↑ پایگاه دوستداران دکتر حسین محمدزاده صدیق(دوزگون)
منابع مقاله
- دیوان سید عمادالدین نسیمی، سیدعمادالدین نسیمی، پرویز عباسی داکانی(مصحح)، تهران انتشارات برگ، 1369ش
- پایگاه دوستداران دکتر حسین محمدزاده صدیق(دوزگون)
- فدوی، طیبه؛ باوان‌پوری، مسعود؛ لرستانی، نرگس، «تجلی قرآن کریم در شعر نسیمی شیروانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: پژوهش‌های قرآنی در ادبیات، پاییز و زمستان 1393، شماره 2 (26 صفحه، از 53 تا 78).