مشتاقی نائینی، علی
على مشتاقى نایینى (1246-1318ق)، ملقب به صفاء السلطنه متخلص به مشتاقی، از سلسله درويشان نعمت‌اللهى، شاعر، روزنامه‌نگار، نویسنده، سیاح، عارف، خوشنویس، از رجال مشهور عصر قاجار
| نام | مشتاقی نائینی، علی بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ص‍ف‍ا، علی
صفاء السلطنه، علی ض‍ی‍اء السلطنه نائینی، علی |
| نام پدر | میرزا محمد نائینی |
| متولد | 16 رمضان سال 1246ق |
| محل تولد | نائین |
| رحلت | 1318 ق |
| اساتید | حسن نائینی |
| برخی آثار | گزارش کویر، سفرنامه صفاء السلطنه نائينى (تحفة الفقراء)
پنج سفرنامه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03944AUTHORCODE |
ولادت
در شب 16 رمضان سال 1246ق در نائین به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد نائینی (1353ق) از جمله فقها و علمای نائین بود که در آن شهر به اجرای حدود و امور شرعیه اشتغال داشت و به جهت ترجمه کتاب احقاق الحق معروف و مشهور بود.
تحصیلات
صفاء السلطنه پس از فراگیری انواع علوم و تحصیلات ابتدائی در سال 1264ق به عزم دیدار دائی خود میرزا محمد تقی که در این زمان مقام وزارت دار السلطنه اصفهان را داشت به آن شهر مسافرت نمود و در مدرسة «نیماورد» نزد آخوند ملا حسن نائینی به تحصیل و تکمیل دانش خود پرداخت.
وی پس از چندی به تهران و سپس به همراه میرزا علی‌نقی مشیرلشکر دائی دیگرش که منصب وزارت قزوین را عهده‌دار بود به آن شهر رفت و در سال 1268ق به سمت منشی حکومت و نیابت وزارت خسروخان گرجی والی قزوین منصوب شد و در همان شهر بود که به اشاره حاجی سید تقی قزوینی و در محضر آن دانشمند کتاب «کنز المعجزات ناصری» را به نظم درآورد.
میرزا علی‌خان پس از یک سال اقامت در قزوین به درالخلافة تهران بازگشت و پس از فراگیری و تکمیل فنون خط و کتابت در ادارة انتشارات وزارت انطباعات به اشتغال پرداخت و در مقام معاونت آن اداره به مدت 20 سال در تحریر، تدوین و انتشار روزنامه‌هایی مانند: روزنامة ملت سنیه ایران، روزنامة ملتی، روزنامة ایران، روزنامة اطلاع، روزنامة علمی و روزنامة مرآت السفر همکاری نمود.
صفاء السلطنه پس از استعفا از معاونت وزارت انطباعات در زمانی که قوام الدوله (میرزا عباس خان معاون الملک) وزیر امور خارجه بود، در شمار منشیان دیوان رسائل خاصة دولتی درآمد و در سال 1295ق هنگامی که عباس میرزا ملک‌آرا عهده‌دار حکومت خمسه (زنجان) بود به سمت منشی‌گری او منصوب شد و پس از عزیمت به خمسه، نزدیک به دو سال در این مقام خدمت کرد.
وی در سال 1297ق در زمانی که میرزا حسین‌خان مشیرالدوله قزوینی (سپهسلار اعظم) به فرمانروایی خراسان منصوب شد، به سمت منشی‌گری حکومت و معاونت وزارت خراسان منصوب گردید. با فوت نابهنگام مشیرالدوله قزوینی در سال 1300ق صفاء السلطنه عازم تهران شد و در راه بازگشت به درخواست پدرش از مسیر کویر به نائین و سپس به دارالخلافه رفت و در این سفر کتاب تحفة الفقرا یا گزارش کویر را که شامل اطلاعات بسیار ارزشمندی دربارة تاریخ و جغرافیا و شرح احوال دانشمندان و علمای شهرهایی که از آن عبور می‌کند به صورت روزشمار از هنگام حرکت از مشهد تا تهران تدوین نمود. وی سپس مدتی را به تحریر در «مجلس تظلمات عامه» و تحریرات وزارت داخله اشتغال داشت و به سال 1314ق در زمان مظفرالدین شاه از طرف میرزا محسن‌خان مشیرالدوله وزیر امور خارجه به نیابت وزارت خارجه منصوب شد و همچنین در زمان وزارت میرزا نصرالله خان نائینی معروف به مشیرالملک، علاوه بر مقام معاونت وزارت خارجه به کارپردازی ایران در کربلا منصوب شد و بر همین اساس در پنجم ماه رجب 1318 به عنوان کارپرداز به همراه عباس‌خان فرزند بزرگش که منشی و معاون او در این مقام بود، با اهل و عیالش راهی کربلا شد و در این سفر اقدام به تدوین سفرنامه عتبات نمود.
وفات
بالاخره در 23 ذی القعده 1318ق در کربلای معلا بدرود حیات گفت و بنابر وصیتش جنازه او را در ایوان حضرت ابوالفضل العباس (ع) به خاک سپردند.
آثار
- کنز المعجزات ناصرى؛
- گزارش کویر سفرنامه صفاءالسلطنة نایینى (تحفة الفقراء).
- دیوان اشعار صفاء السلطنه (مشتاقی)، به اهتمام فرزندش میرزا عباس‌خان در سال 1322ق در یک صد صفحه در تهران به صورت چاپ سنگی منتشر شده است.
- دیوان ناصرخسرو علوی قبادیانی مروزی.
- دو جلد انشاء.
- دیباچه کتاب یوسف و زلیخای منسوب به فردوسی.
- انشا و تحریر تاریخ طبرستان به دستور ناصرالدین شاه قاجار.
- انشا و تحریر دو جلد تاریخ قیاصره و رومیة الکبری به دستور ناصرالدین شاه قاجار.
- نگارش کتاب زیارات و دعوات حضرت ثامن الائمه موسوم به تحفه الزائرین، تقدیم به کتابخانه مبارکة آن حضرت
- تدوین زیارت حضرت عبدالعظیم.
- نگارش کتاب ترجمان الحق، تألیف حاج میرزا محمد مجتهد (پدرش) با قریب پنجاه هزار بیت و تحریر ده‌ها کتاب دیگر.