بهمنیار بن مرزبان
«بهمنيار بن مرزبان، ابوالحسن»، ملقب به كيارئيس (د 458ق)، فيلسوف ايرانى و از شاگردان نامدار ابن سينا بوده است. به گمان قزوينى، بروكلمان به‌اشتباه سال درگذشت بهمنيار را 430ق، ياد كرده كه اين امر ظاهراً ناشى از قرائت نادرست وى از عبارت شهرزورى بوده است.
| نام | بهمنیار بن مرزبان |
|---|---|
| نام های دیگر | بهمنیار، اب‍و ال‍ح‍س‍ن بهمنیار بن مرزبان
بهمنیار بن مرزبان، اب‍و ال‍ح‍س‍ن |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 458 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مولف | AUTHORCODE747AUTHORCODE |
بهمنيار از مردم آذربايجان و از زردشتيان آن ناحيه بود. برخى معتقدند كه او بعدها به دين اسلام گرويد، اما منابع متقدم از اسلام آوردن وى سخنى نگفته‌اند و برشمردن كتاب او در زمره تصانيف شيعه، نمى‌تواند دليلى بر اين امر باشد؛ زيرا در اثر خود وى، «التحصيل» سخن روشنى كه نشان دهد مسلمان بوده است، به چشم نمى‌خورد. هرچند خطبه و خاتمه اين كتاب، رنگ و بوى مسلمانى دارد، اما معلوم نيست جزو متن بوده يا افزوده نسخه‌نگاران است. بااين‌همه، دور نيست كه بهمنيار آيين زردشت را رها كرده و اسلام آورده باشد؛ زيرا شيوه تفكرش در مسائل توحيد و خير و شر، حتى با تفسير وحدت‌انگارانه از ثنويت زردشتى - كه به مرتبه ذات تعلق مى‌گيرد، نه به مرتبه خالقيت - نيز سازگار نيست.
بهمنيار در دوره اقامت ابن سينا در همدان (405 - 414ق)، در حلقه درس و بحث او حضور داشت. حكايت مشهورى كه متأخران در باره نحوه پيوستن او به ابن سينا نقل كرده‌اند، بر هوشمندى او دلالت دارد. پرسش‌هاى بهمنيار از استاد و اشكال‌هايى كه بر وى وارد مى‌كرد، نشانى ديگر از قوت ذهن اوست. عمده مطالب كتاب «المباحثات» ابن سينا، پاسخ‌هاى اوست به مسائل طرح‌شده توسط بهمنيار در دوره‌اى كه علاء الدوله ابن كاكويه، حاكم اصفهان در حضور ابن سينا مجالس بحث و مناظره برپا مى‌كرد.
كتاب «التعليقات» ابن سينا نيز براساس فهرستى كه ابوالعباس لوكرى، شاگرد بهمنيار براى آن تنظيم كرده و در سرآغاز نسخه‌هاى خطى آن آمده، تحرير بهمنيار از مطالبى است كه استادش بر او املا كرده است. عبد الرحمان بدوى، زمان آن را ميان سال‌هاى 404 - 412ق؛ يعنى دوره وزارت ابن سينا در دربار شمس الدوله در همدان دانسته است.
بهمنيار را معرف مكتب ابن سينا براى نسل‌هاى بعدى شناخته‌اند، اما شواهد تاريخى خاصى در اين باره نمى‌توان يافت؛ جز اينكه شاگرد سرشناس وى، ابوالعباس فضل بن محمد لوكرى، مؤلف «بيان الحق»، به ترويج حكمت ابن سينا در خراسان شهرت داشته است.
آثار:
الف) آثار چاپى:
1. التحصيل؛
2. رسالة في مراتب الموجودات؛
3. رسالة في موضوع علم مابعدالطبيعة.
ب) آثار خطى:
1. في إثبات العقول الفعالة و الدلالة على عددها و إثبات النفوس السماوية؛
2. مقالة في آراء المشائين في أمور النفس و قواها؛
3. البهجة في المنطق و الطبيعي و الإلهي؛
4. الرتبة (يا الزينة) في المنطق؛
5. السعادة؛
6. في الموسيقي.
منابع مقاله
برگرفته از دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 13، ص 217، به قلم مرتضى قرايى گركانى.
وابسته‌ها
التحصیل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
جام جهان نمای: ترجمه کتاب التحصیل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده