سلطان‌القرائی، جعفر
ميرزا جعفر سلطان القرايى (1283-1367ش)، استاد فرهيخته، نسخه‌شناس، سبک‌شناس، خوشنویس
| نام | سلطان‌القرائی، جعفر |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | ابوالقاسم |
| متولد | 1283ش |
| محل تولد | محله شتربان تبريز |
| رحلت | 1367ش یا 1409ق |
| اساتید | ميرزا رضى زنوزى |
| برخی آثار | روضات الجنات و جنات الجنان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05329AUTHORCODE |
ولادت
دومين فرزند شيخ ابوالقاسم مى‌باشد كه در سال 1322ق، در محله شتربان تبريز به دنيا آمد.
مادرش، سيده خانمى از سلاله ميرزا يوسف صدر الاشراف، از بنى اعمام ميرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانى و از شجره سادات حسينى بود.
تحصیلات
وى قرآن، مقدمات و بعضى متون فارسى و عربى را نزد پدر و برادر بزرگ‌تر خود، آيت‌الله حاج ميرزا جوادآقا آموخت. در مجالس درس حاجى ميرزا ابوالحسن‌آقا انگجى، آقا سيد احمد خلخالى، حاج ميرزا على‌اصغرآقا ملك و آقا ميرزا رضى زنوزى به تلمذ نشست.
رسم‌الخط و خوشنويسى را از حاجى ميرزا محمدحسين مكتب‌دار، از شاگردان نامدار سيد حسين خوشنويس‌باشى و ميرزا عبدالرسول، منشى محكمه جد مادرى‌اشان ياد گرفت.
او عالمى عامل، محقق و هنرمندى ذوالفنون بود. در علم تاريخ، رجال و انساب استاد مسلم، در كتاب‌شناسى، خط‌شناسى و سبک شناسى، بى‌بديل، در خوشنويسى، هنرمند و در نقاشى، چيره‌دست و توانا بود.
وى مخصوصاًً در شناخت نسخه‌هاى خطى و تشخيص اسناد و اوراق هنرى و تاريخى، از متبحران كم‌مانند روزگار بود، اما تواضع بيش از حد او اجازه نمى‌داد تا چنان‌كه شايسته اوست حرفى به ميان آيد و يا در جرايد نوشته شود؛ چرا كه هر وقت از او خواسته مى‌شد ترجمه حالشان در مجله يا جريده‌اى چاپ شود، متواضعانه مى‌فرمودند كه شرح حال امثال من در دفتر فراموشى بهتر.
وى در اواسط عمر خويش، با دختر دوم حاج ميرزا على‌خان سركارات كه از اعيان رجال زمان خود و صاحب مكارم اخلاق و محامد اوصاف بود، ازدواج كرد.
ايشان به تصحيح، تعليق و تحشيه «روضات الجنان»، تألیف حافظ حسين كربلايى تبريزى معروف به ابن الكربلايى دست يازيد و اين كار را در 10 سال به سامان رساند.
علاوه بر كتاب مذكور، ده‌ها مقاله تحقيقى در مجلات علمى و ادبى، از جمله مجلات يغما و يادگار از ايشان چاپ شده است.
كتاب «المحافل» از آثار ديگر استاد است كه تاكنون چاپ نشده، اما دهخدا در بخش رجال آذربايجان از اين كتاب استفاده كرده است. ايشان از همكاران دكتر معين در تدوين فرهنگ فارسى بود.
استاد هرگز داعيه‌اى در عرصه علم و ادب نداشت، اما مطالعات عميق وى در عرصه ادب فارسى و شناخت نسخه‌هاى خطى، از وى چهره‌اى صاحب‌نام و صاحب‌نظر ساخته بود. از اين نظر بود كه همواره، طرف شور و مشورت بزرگان علم و ادب قرار مى‌گرفت و استادانى چون دهخدا، قزوينى، عباس اقبال، امير خيزى، دكتر بيانى، مدرس رضوى، ماهيار نوابى، مجتبى مينوى و ديگر صاحبان فضل و ادب، با احترام از وى ياد می‌كردند.
وفات
ايشان شامگاه روز سه‌شنبه 27 دى‌ماه 1367ش، برابر با 9 جمادى‌الثانى 1409ق، چشم از دنيا بست و وادى رحمت تبريز، پيكر نسخه‌شناسى بى‌بديل، محقق و علامه‌اى بزرگ را در دل خود جاى داد.
آثار
- المحافل
- مقدمه ايشان بر «روضات الجنات و جنات الجنان» و تحقیق و تصحیح این کتاب
- ده‌ها مقاله علمی، تحقیقی از جمله دو مقاله «محل قبر عزيزخان سردار كل»، «تجربة الأحرار و تسلية الأبرار»
منابع مقاله
پايگاه اطلاع‌رسانى مؤسسه كتاب‌شناسى شيعه، دوشنبه 12 ارديبهشت 1390ش.