تاریخ ایران دوره تیموریان
تاريخ ایران، دوره تيموريان ترجمه بخشى از جلد ششم مجموعه ((تاريخ ایران كمبريج)) كارى از يعقوب آژند است كه به تاريخ تيموريان اختصاص دارد. (اين مجموعه را جمعى از پژوهشگران تدوين كرده و در هر فصل از آن جنبه‌اى خاص از تاريخ تيموريان را بررسى و تبيين نموده‌اند).
| تاریخ ایران: دوره تیموریان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دانشگاه کمبریج (پژوهش) آژند، یعقوب (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | دوره تیموریان |
| ناشر | جامى |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1379 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-5670-49-x |
| موضوع | ایران - تاریخ - تیموریان، 771 - 911ق.
ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق. تیمور گورکانی، 736 - 807ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1086 /ت2 1379 |
ساختار
در ابتدا سخنى از يعقوب آژند در تابستان 1378ش و سپس پيش‌گفتارى از پيتر جكسن در سال 1985م ذكر شده، سپس مباحث كتاب در دوازده فصل با اين موضوعات نظام يافته است: 1- آل جلاير, آل مظفر و سربداران/ ه.ر.رويمر 2- تيمور در ایران/ ه.ر.رويمر 3 - جانشينان تيمور/ ه. رويمور 4- سلسله‌هاى تركمانان/ ه.ر.رويمر 5- تجارت در دوره تيموريان/ رونالد فريز 6- اوضاع اجتماعى و اقتصادى داخلى/ برت فراگز 7- علوم دقيقه در دوره تيموريان/ اى.س.كندى 8- مذهب در دوره تيموريان/ ب.س. امورتى 9- معمارى در دوره تيمورى/ پيندر - ويلسن 10- هنرهاى تصويرى در دوره تيمورى/ بازيل گرى 11- ادبيات فارسی در قلمرو تيموريان و تركمانان/ ذبيح‌الله...صفا 12- حافظ و معاصرانش / آن مارى شيمل. كتاب با فهرست اعلام به پايان مى‌رسد.
گزارش محتوا
تيموريان يا گوركانيان ایران (ه. ق) (- م) دودمانى مغول تبار بودند. بنيادگذار اين دودمان تيمور گوركانى بود كه در آسياى ميانه مى‌زيست و سمرقند پايتختش بود. امير تيمور كشورى وسيع و دولتى عظيم ايجاد كرد و خطه ما وراء النهر را به مقامى از اهميت رسانيد كه تا آن زمان هيچ‌گاه بدان پايه نرسيده بود. او مرزهاى خود را نخست در سرتاسر آسياى ميانه و آن‌گاه سرتاسر خراسان و آن‌گاه همه بخش‌هاى ایران و عثمانى و بخش‌هایى از هندوستان گسترد. و چون فتوحات تيمور بيشتر جنبه يورش و هجوم داشت تا تسخير واقعى غالب ممالك مفتوح به زودى از تصرف تيموريان خارج شد. با اين حال ما وراء النهر مدتى مركز دولتى شد كه قسمت اعظم ایران و افغانستان را علاوه بر ولايات ما وراء النهر شامل بود. هنگامى كه ممالك وسيع تيمورى تجزيه يافت دوره هرج و مرج پيش آمد. به محض اينكه تيمور مرد، تركان عثمانى و آل جلاير و تركمانان درصدد تصرف ممالك از دست رفته خود برآمدند. با اين وجود، اولاد تيمور موفق شدند كه شمال ایران را در مدت يك قرن جهت خود نگاه دارند. ولى آنان غالباً ً با يك‌ديگر در نزاع بودند. با وجود اين شاهرخ موفق شد كه مناقشات اقوام خود را تا حدى رفع و قدرت و اعتبار مملكت را حفظ كند. اما پس از مرگ او ممالكش به قسمت‌هاى كوچك‌تر مجزا شد و بر اثر همين کیفیت صفويان و امراى شيبانى، آنها را به متصرفات خود ضميمه كردند. با اين حال خاندان تيمورى از ميان نرفت و نوادگان تيمور چندى پس‌تر فرمان‌روايى خود را به هندوستان بردند و دولت سلسله بابرى را بنياد گذاردند كه اروپائيان آن را «مغول كبير» مى‌نامند
تيمور با اينكه بسيار خون‌ريز بود ولى به دانش و هنر كشش نشان مى‌داد، از اين رو هنرمندان و صنعت‌گران از كشتارهایش در امان مى‌ماندند. فرزندان او نيز سياست بنيادگذار دودمان تيموريان را پى گرفتند كه مى‌توان به تأسيس رصدخانه، مسجد و مدرسه اشاره كرد. هنر مينياتور نيز در اين دوره از تاريخ ایران به اوج خود رسيد. خليل نوه تيمور كه بدو هيچ گونه شباهتى نداشت، اهتمام كامل به رفاه و سعادت مملكت معطوف داشت و خدماتى به علم و ادب كرد. شاهرخ طرف‌دار جدى علوم و صنايع بود و مسجد و بقعه مقدس رضوى كه زيارت‌گاه شیعیان است از اوست. پسر او، الغ‌بيك فرمان داد زيجى ترتيب دادند. حسین بن بايقرا نيز حامى علوم و ادبيات بود. ابوسعيد پادشاه توانا، با كفايت، هنر دوست اين خاندان نيز خود هنرمند بود. او طرف‌دار متصوفه و اهل عرفان بود و مشايخ صوفيه را گرامى مى‌داشت و بعد از او بود كه خاندان تيموريان به صوفى‌گرى روى آوردند
نوادگان پادشاهان تيموريان هنوز ساكن ایران هستند و اكثريت آنان در نواحى اطراف تهران به ويژه رودهن و تهران در مسلك صوفى‌گرى هستند. زبان مادرى بازماندگان اين سلسله گويشى از تركى است كه خاص و ويژه خودشان است و پيوندهاى خانواگى در بينشان بسيار رايج است. گفته مى‌شود آنان بعضا شاخه‌اى از اهل حق نيز مى‌باشند. ليكن اختلاف عقيده بسيارى بين آنان و ديگر پيروان اهل حق است. براى مثال سبيل خود را كوتاه نگاه داشته، محمد را خاتم انبيا دانسته و حتى على را تنها يك انسان اما با روحيات خداوندى مى‌شناسند
هم‌چنين گفته مى‌شود آنان مانند اجداد خويش و بر خلاف ديگر پيروان اهل حق، به علم و هنر بسيار علاقه داشته و در كارهاى اقتصادى سالم بسيار فعال هستند
اهميت دوره تيموريان در تاريخ ایران بيشتر در تحولات فكرى، مذهبى و فرهنگى نهفته است كه در اين روزگار شكل گرفت. كوچ دادن هنرمندان و صنعت‌گران و به ويژه معماران در اين دوران از ساير مناطق ایران، به خراسان و ما وراء النهر باعث تحول سبک هنر و معمارى در خراسان پس از يك دوره فترت گرديد. اين كوچ هنرمندان در دوره تيمور با توسل به زور انجام شد، ولى به روزگار فرمان‌روايى شاهرخ و ديگر امراى تيمورى مركزيت يافتن خراسان و ما وراء النهر به لحاظ فرهنگى و اقتصادى، باعث كوچ خودخواسته هنرمندان به اين منطقه گرديد
در اين دوران اعضاى خاندان شاهى و مأموران عالى رتبه دولتى در امور عام المنفعه پيش‌قدم بودند؛ از جمله حاميان مهم هنرمندان در دوره تيمورى گوهرشاد همسر شاهرخ بود كه تحت نظر او يك مجموعه عام المنفعه معمارى در هرات و مسجدى در كنار بارگاه حضرت رضا ع ساخته شد.
وضعيت كتاب
فهرستى از مطالب كتاب، در ابتداى آن و فهرستى از نمايه‌ها شامل آدم‌ها، جاى‌ها و كتاب‌ها در پايان كتاب عنوان شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب