منزوی، احمد
احمد منزوى (1302- 1394) فهرست‌نگار، ایرانشناس، مصحح و محقق علوم اسلامی، فرزند شيخ آقا بزرگ تهرانى، نگارنده دايرةالمعارف بزرگ كتاب‌شناسى «الذريعة الى تصانيف الشيعة»
| نام | منزوی، احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | منزوی، احمد بن آقابزرگ تهرانی |
| نام پدر | آقا بزرگ تهرانى |
| متولد | 1303 ش |
| محل تولد | سامرا |
| رحلت | 1394ش |
| اساتید | بديع‌الزمان فروزانفر |
| برخی آثار | ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04184AUTHORCODE |
ولادت
در شهر سامرا از كشور عراق، به سال 1304ش زاده شد. وى تا دوازده سالگى در سامرا بود. پدرش در 1354ق 1314/ش براى آغاز به كار چاپ «الذريعة» به نجف رفت و احمد با خانواده راهى اين شهر شد.
تحصیلات
كلاس ششم ابتدايى را در مدسه علوى ايرانيان در شهر نجف گذراند. ضمن تحصيل، در يك دوزندگى به شاگردى مى‌پرداخت، ادبيات فارسى را نزد عمويش حاج محمد ابراهيم بهشتى‌پور و «جامع المقدمات» را نزد شاگردان پدر آموخت.
در 1322ش براى ادامه تحصيل، نجف را رها كرده و به تهران رفت. در مدرسه سپهسالار جاى گرفت و كلاس دوازده ادبى را همراه داوطلبان در مدرسه دارالفنون تهران گذراند. در خرداد 1327ش از شعبه معقول دانشكده معقول و منقول، كه امروز دانشكده الهيات خوانده مى‌شود، با درجه ليسانس، فارغ التحصيل شد و به كار دبيرى در شهرستان انزلى پرداخت. سفرش به انزلى طول نكشيد و در 1327ش به تهران بازگشت.
اساتيد
استاد بديع‌الزمان فروزانفر، دكتر غلامحسين صديقى، استاد احمد بهمنيار، استاد سيد محمد مشكوة، استاد فاضل تونى، استاد سيد محمدباقرسبزوارى، استاد محمدتقى مدرس رضوى، دكتر على‌اكبر فياض، استاد راشد و....
تدوین مرکز آثار ایرانی
منزوی در این سال‌ها آرزوی تشکیل مرکز کتاب‌شناسی به منظور تدوین «کتابنامه بزرگ زبان فارسی» را داشت. این آرزو به اهتمام فرهنگستان زبان و ادب فارسی با نام «مرکز آثار ایرانی» در سال ۱۳۵۴ به ثمر نشست. تا نیمه‌های 1355 گام‌هایی در راه تدوین کتابنامه بزرگ فارسی برداشت، اما با انتقال مدیر مرکز (محمدامین ریاحی) به بنیاد دانشنامه، از کار باز ماند.
سفر به پاکستان و افغانستان
منزوی در دی ماه 1356 به پاکستان و سپس به افغانستان رفت و بعد از سه ماه گردشگری فرهنگی، به دعوت سید علی‌اکبر جعفری مدیرمرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان در اسلام‌آباد، به عضویت این مرکز درآمد و تا دی ماه 1369 به پژوهش پرداخت و به مدت هفت سال نیز مدیر کتابخانه آن مرکز بود. در این مدت چند فهرست‌نگار تربیت کرد. عارف نوشاهی کتابشناس برجسته پاکستانی از زمره آنهاست که در تداوم بخشیدن به فعالیت مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان در سال‌های دشوار نقش کلیدی داشت.
سفر به هند
منزوی به درخواست رایزن فرهنگی ایران در هند (دهلی) بهمن 1367 به امید پایه‌گذاری و نگارش فهرست مشترک به هند رفت و در نهاد تازه تاسیس «مرکز تحقیقات فارسی» وابسته به خانه فرهنگ ایران دست به کار شد تا تجربه اسلام آباد را پیاده کند. به‌رغم استقبال استادان و صاحب‌نظران از طرح فهرست مشترک هند و پیشرفت کار، لزوم تمدید 15 روز یکبار اجازه اقامت، منزوی را آزار می‌داد، که موجب قطع همکاری شد. وی بر کار دانشجویان ایرانی و استادان هندی برای نگارش فهرست‌هایی از کتابخانه‌های هند نظارت داشت و فهرست‌نگارانی تربیت کرد.
بازگشت به ایران
منزوی در دی 1369 از پاکستان به ایران بازگشت و در«مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» طرح «فهرستواره کتاب‌های فارسی»، را که در اسلام‌آباد آغاز کرده بود، ادامه داد. طی 25 سال بعد، او علاوه بر مشاوره در نگارش «دانشنامه زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره» (1372- 1375)، سرپرستی بخش کتاب‌شناسی و فهرست‌نگاری این مرکز را بر عهده داشت و كتابخانه غنی خود را نیز به همین نهاد اهدا کرد
فعالیت‌ها
- همكارى با مؤسسۀ علوم اجتماعى وابسته به دانشكده علوم اجتماعى؛
- فهرست‌نويسى در كتابخانه‌هاى مجلس و آستان قدس رضوى؛
- فهرست‌نويسى كتاب‌هاى چاپ سنگى براى مركز اسناد دانشگاه تهران؛
- تدوين فهرست نسخ خطى و عكسى در دايرةالمعارف بزرگ اسلامى.
ايشان در سال‌هاى 1356 تا 1368ش، سفرهاى مطالعاتى و تحقيقاتى به كشورهاى هند و پاکستان داشته و از سوى بنيادها و مراكز مختلفى مانند انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، سراى اهل قلم و مجلس شوراى اسلامى مورد قدردانى قرار گرفته است. همچنين در سال 1383ش از طرف سازمان صدا و سيما به عنوان چهره ماندگار معرفى شد.
وفات
منزوی در 20 آذر 1394 در گذشت و در قطعه نام‌آوران بهشت زهرا در كنار یاران و دوستانش به‌خاك سپرده شد.[۱]
آثار
فهرست نسخه‌هاى خطى فارسى، فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانۀ مجلس شوراى ملى، فهرست نسخه‌هاى خطى كتابخانه و موزه ملى ملك، فهرست نسخه‌هاى خطى گنج‌بخش پاکستان، تحرير و ويرايش ترجمۀ فارسى كتاب يو.ا.برگل، ويرايش الذّريعة الى تصانيف الشيعه تأليف شيخ آقا بزرگ تهرانى، بررسى آمارى از نسخه‌هاى خطى مثنوى معنوى، فهرستوارۀ كتاب‌هاى فارسى و....