ثاقب‌فر، مرتضی
مرتضى ثاقب‌فر (1321-1391ش)، جامعه‌شناس، نویسنده، شاهنامه‌شناس، مترجم و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران
| نام | ثاقب‌فر، مرتضی |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | 1321ش |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | 1391ش |
| اساتید | مجید امین مؤید |
| برخی آثار | تاریخ پزشکی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE13389AUTHORCODE |
ولادت
در نهم مرداد 1321ش، در تهران متولد شد.
تحصیلات
تا پنجم ابتدايى به دبستان رازى رفت و سال ششم را در دبستان رودكى به پايان رساند، سپس در دبيرستان رازى تحصيل كرد.
در سال ۱۳۴۱ در رشته علوم اجتماعی دانشگاه تهران قبول شد ولی سال سوم (سال آخر) بود که در ۱۶ آذر ۱۳۴۳ به علت رهبری دانشجویان در تعطیل کلاسهای دانشکده دستگیر و روانه زندان شد. این حادثه به قیمت اخراج از دانشگاه، محکومیت در دادگاه، رفتن به سربازی و محرومیت از حقوق اجتماعی تا ۵ سال برایش تمام شد که در نتیجه نمی‌توانست در جایی استخدام رسمی شود.
مهمترین ثمری که زندان برای ایشان داشت آموختن زبان انگلیسی نزد آقای مجید امین مؤید بود. او محکوم به حبس ابد بود و در زندان آثار برتولد برشت را ترجمه می‌کرد که با امضای م. امین مؤید انتشار می‌یافت. پس از زندان و سربازی، دوباره به دانشگاه بازگشت و توانست لیسانس خود را بگیرد.
به شاهنامه فردوسی عشق می‌ورزید. در سالهای ۱۳۵۰ ـ ۱۳۴۸ سلسله مقالاتش درباره شاهنامه فردوسی در فصلنامه روشنفکری «جهان نو» انتشار یافت.
در طی این سالها به صورت خرید خدمت در مؤسسات مختلف از جمله سازمان برنامه و مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران کار پژوهشی می‌کرد که میوه آن چاپ یک رساله در سمینار جوانان سازمان برنامه به نام اهمیت شناخت نگرشهای جوانان در بررسی مسائل آنان در سال ۱۳۵۰ و بررسی وضع کارمندان مرکز جوانان ایضاً در سال ۱۳۵۰ توسط مؤسسه تحقیقات اجتماعی بود.
در سال ۱۳۵۰ ازدواج کرد.
از سال 1356 با ترجمه كتاب جامعه‌شناسى و فلسفه اميل دوركيم، وارد حوزه رسمى ترجمه شد و در سال بعد، براى ادامه تحصيل به دانشگاه سوربون (رنه دكارت در پاريس) رفت، اما پس از حمله عراق به ايران و آغاز جنگ در سال 1359، به كارشناسى ارشد بسنده كرده و دكترا را رها كرد و به كشور بازگشت. در اين زمان كتاب «آگاهى آريايى» را به‌عنوان نخستين اثر تأليفى خود در حوزه فرهنگ ايران نوشت.
در سال 1364 دومين اثر خود؛ يعنى «شاهنامه و فلسفه تاريخ ايران» را نوشت. در سال‌هاى بعدى به همكارى با احمد بيرشك در دانشنامه بزرگ فارسى پرداخت. در دهه 1370 كار در مجله دانشمند و همچنين نگاه نو را آغاز كرد و سپس بيشتر به ترجمه در زمينه تاريخ ايران باستان، به‌ويژه دوران هخامنشى پرداخت.
وفات
مرتضى ثاقب‌فر، در بامداد 11 دى 1391 در سن هفتاد سالگى در پى خونريزى مغزى در تهران درگذشت.
آثار
الف) تأليف:
- بن‌بست‌هاى جامعه‌شناسى؛
- شاهنامه و فلسفه تاريخ ايران؛
- راهنماى تأليف، ترجمه و ويرايش؛
- جامعه‌شناسى و رياضيات؛
- بررسى اجتماعى، اقتصادى و فرهنگ ايل كردى بلوچستان.
- تازيانه بهرام، كوبه بيدارگر؛
- سوگنامه رستم و سهراب؛
- مرگ كيخسرو؛
- سوگنامه فرود؛
- اهميت شناخت عقايد و تلقيات جوانان در بررسى مسائل آنان؛
- سلسله مقالات «مفاهيم و محاسبات آمارى به زبان ساده»؛
- روش‌هاى رياضى در علوم اجتماعى؛
- يادداشت بر ترجمه كتاب «اخلاق پروتستانى و روح سرمايه‌دارى» اثر ماكس وبر؛
- علم يونانى، جهل ايرانى، عدل عباسى؛
- حماسه ملى و فلسفه تاريخ؛
- ناسيوناليسم ايرانى و مسئله مليت‌ها در ايران؛
- رفتارشناسى جانورى يا جامعه‌شناسى جانورى؟؛
- ارسلان پوريا هم رفت؛
- گزندهاى تعصب (نقدى بر كتاب پيامبر آريايى)؛
- دين مهر در جهان باستان؛
- نگاهى به كتاب دكتر محمد مصدق؛ آسيب‌شناسى يك شكست؛
و...
ب) ترجمه:
- اصول فلسفه (از فرانسه)؛
- خيابان پرولتر سرخ؛
- روح سرمايه‌دارى و اخلاق پروتستانى (از فرانسه)؛
- يك رمان؛
- گاليله، تولد فيزيك (از فرانسه)؛
- تاريخ پزشکى در جهان، جلد 1 تا 8 (از فرانسه)؛
- آمريكاى پيش از كلمب (از فرانسه)؛
- تاريخ پزشکى در جهان، جلد 8 (از فرانسه)؛
- خلاصه زندگى‌نامه علمى دانشوران (از انگليسى)؛
- سرزمين و مردم مجارستان (از انگليسى)؛
- روان‌شناسى جديد (از فرانسه)؛
- رساله‌اى درباره آزادى‌ها (از فرانسه)؛
- جامعه‌شناسى معاصر آلمان (از فرانسه)؛
- فرهنگ و دموكراسى (از فرانسه)؛
- قدرت اراده (از فرانسه)؛
- چگونه بر خود مسلط شويم؛
- جامعه‌شناسى و فلسفه (از زبان فرانسه)؛
- ديباچه‌اى بر جامعه‌شناسى (از انگليسى)؛
- ايدئولوژى‌هاى مدرن سياسى (از انگليسى)؛
- اجراى پيمان‌نامه حقوق كودك (از انگليسى)؛
- هويت‌هاى مرگبار (از فرانسه)؛
- عصر عطش (از فرانسه)؛
- موسيو ابراهیم؛
- اُسكار و مادام رُز؛
- پسر نوح؛
- جهان باستان، دان ناردو (از انگليسى)؛
- امپراتورى ايران، دان ناردو (از انگليسى)؛
- تاريخ ايران كمبريج (جلد 1 و 2، سرزمين ايران) (از انگليسى)؛
- تاريخ جهان باستان كمبريج، جلد 5، 7، 11 و 12 (از انگليسى)؛
- تاريخ جهان باستان كمبريج، جلد 4، ايران هخامنشى (از انگليسى)؛
- تاريخ هخامنشيان، جلد 1 تا 14 (از انگليسى و فرانسه و...)؛
- از ايران زرتشتى تا اسلام؛
- دائرةالمعارف دانش بشر؛
- ايران در دوره پهلوى، لنچوفسكى (از انگليسى)؛
- رضاشاه و شكل‌گيرى ايران نوين، استفان كرونين (از انگليسى)؛
- شاهنشاهى ساسانى، دكتر تورج دريايى (از انگليسى)؛
- شاهنشاهى اشكانى، يوزف ولسكى (از انگليسى)؛
- شاهنشاهى هخامنشى، جيمز مائول كوك (از انگليسى)؛
- مقالات سياسى تقى‌زاده؛
- مقالات ايران‌شناسى تقى‌زاده؛
و...