الأغذية و الأدوية
كتاب الأغذية و الأدوية تألیف اسحاق بن سليمان معروف به اسرائيلى (متوفى 320ق) از ارزشمندترين كتاب‌هایى است كه دراين‌باره نگاشته شده است. مؤلف در باب اول كتاب مى‌نويسد: «اولین پزشکان به مسأله غذا و طبيعت آن به دو جهت اهميت مى‌دادند یکى اين‌كه انسان بايد بداند چه غذايى برای مزاج او سودمند است. ديگر اين‌كه بداند چه غذايى برای مزاج او نامناسب است تا از آن پرهيز كند. (ص11). گويا مؤلف درصدد آن است كه با اين بيان، انگيزه خود را از نگارش اين اثر بازگو كند.
| الأغذیة و الأدویة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صباح، محمد (محقق) اسراییلی، اسحاق بن سلیمان (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الاغذیه و الادویه |
| ناشر | مؤسسة عزالدين |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1412 ق یا 1992 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | گیاهان دارویی - متون قدیمی تا قرن 14 مواد غذایی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | RS 164 /الف5الف6* |
اهميت اين اثر تا به آنجاست كه تا روزگار ما، بسيارى از كسانى كه قصد تحقيق دراين موضوع را دارند به نگاشته اسرائيلى به عنوان یک منبع قابل اعتماد مراجعه مى‌كنند.
ساختار
كتاب در چهار جزء مشتمل بر گفتارهاى متعدد تدوين شده است. در جزء اول كه در حكم كليات و مباحث عام است، به مباحثى چون اجناس و طعمها و انواع آن پرداخته شده است. جزء دوم به گفتارهایى پيرامون حبوبات و ميوه‌ها اختصاص دارد. جزء سوم ادامه جزء دوم كتاب است. جزء چهارم نيز درباره چهارپایان و پرندگان و حيوانات دريايى است.
گزارش محتوا
اين اثر با آن‌كه از قديمى‌ترين نگاشته‌ها در اين رشته است، با اين حال خواننده با نگاهى به آن علاوه بر گستردگى مباحث مطرح شده درآن و حجم نسبتاً زياد آن، با چيرگى و درايت و همت بلند مؤلف مواجه مى‌شود. همچنين مؤلف در نگارش مطالب پزشکى به تجربيات صحيح اعتماد فراوان دارد. از سويى ديگر به گفتار پزشکان قديم يونانى توجه دارد و احياناً كلماتى نيز از آنان -خصوصاً جالینوس - نقل مى‌كند، با اين حال وى تنها گزارشگر مطالب ديگران نيست، بلكه گاه سخن پزشکان بزرگ از جمله گياه‌شناس بزرگ يونانى ديسقوريدس را به انتقاد ميگيرد. (ص251- 252). با اين حال ارادت خاصى به جالینوس دارد و سعى بر آن دارد تا به هر مناسبتى كه شده كلامى از او را نقل كند. گاه كلامى از او را در تأييد كلام خود نقل مى‌كند (ص23 و 108)، گاه به شرح و توضيح كلمات جالینوس مى‌پردازد (ص85) و گاه اشكالات وارد شده بر كلمات او را پاسخ مى‌دهد (ص109 و 115 و 117).
وضعيت كتاب
اين كتاب به همت دكتر محمد صباح و بر اساس نسخه‌اى خطى كه در كتابخانه استانبول تركيه نگه‌دارى مى‌شده و به سال 708- 709ق تحرير شده، تصحيح شده است.مصحح در ابتدا مقدمه‌اى مختصر درباره زندگى و آثار مؤلف و شيوه تصحيح اين اثر نگاشته و در پایان كتاب فهرستى الفبايى از اغذيه و ادويهایى كه در اين كتاب نامشان به ميان آمده، ترتيب داده است. فهرست مطالب نيز پس از آن آمده است.
پاورقى‌هاى اين اثر بيشتر در مورد تحريفاتى است كه در نسخه خطى بوده و مصحح به اجتهاد خود آنها را تصحيح نموده است. در برخى از پاورقى‌ها نيز مؤلف لفظ يا اصطلاح و يا دارويى را به صورت مختصر شرح كرده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب