مرعشی، سید شهاب‌الدین

مرعشی، شهاب‌الدین

نام	مرعشی، شهاب‌الدین
نام های دیگر	آق‍ا ن‍ج‍ف‍ی‌، ش‍ه‍اب‌ال‍دی‍ن‌ آی‍ت‌‌ال‍ل‍ه‌ م‍رع‍ش‍ی‌، ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌ آی‍ت‌‌ال‍ل‍ه‌ ن‍ج‍ف‍ی‌ م‍رع‍ش‍ی‌، ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‍ی‌ م‍رع‍ش‍ی‌ ن‍ج‍ف‍ی‌، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌ م‍رع‍ش‍ی‌، اب‍وال‍م‍ع‍ال‍ی‌ ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌ م‍رع‍ش‍ی‌، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن‌ ن‍ج‍ف‍ی‌، ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌ ن‍ج‍ف‍ی‌ م‍رع‍ش‍ی‌، ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌
نام پدر	آيه الله سيد شمس الدين محمود مرعشى
متولد	1276 هـ.ش یا 1897 م
محل تولد	نجف اشرف
رحلت	1369 هـ.ش یا 1411 هـ.ق یا 1990 م
اساتید	آقا ضياء عراقى، آية الله العظمى سيد ابوالحسن اصفهانى، آيه العظمى شيخ عبدالكريم حائرى يزدى
برخی آثار	القصاص علی ضوء القرآن و السنه / نوع اثر: کتاب / نقش: مقرر منهاج المومنین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده طرایف المقال فی معرفة طبقات الرجال / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس
کد مولف	147

ولادت

سید ش‍ه‍اب‌‌ال‍دی‍ن‌ ن‍ج‍ف‍ی‌ م‍رع‍ش‍ی‌ در سال 1315ق/1276ش، در نجف به دنيا آمد. پدرش، آيت‌الله سيد شمس‌الدين محمود مرعشى (1279ق-1338ق) از فقها و مدرسان علوم اسلامى نجف بود. آيت‌الله مرعشى نجفى دوران كودكى را در آغوش پرمهر خانواده سپرى نمود و با تربيت اسلامى بزرگ شد. مادرش زنى پاك‌دامن و باايمان بود كه هيچ‌گاه بدون وضو به او شير نمى‌داد.

کسب علم و دانش

پس از يادگيرى خواندن و نوشتن، در نوجوانى به كسوت روحانيت درآمد و به فراگيرى علوم اسلامى پرداخت. ادبيات عرب، فقه، اصول، حديث، درايه، رجال و تراجم و... را نزد استادان برجسته حوزه علميه نجف فراگرفت و سپس در درس خارج فقه و اصول آيت‌الله آقا ضياء عراقى (متوفاى 1373ق)، آيت‌الله شيخ احمد كاشف‌الغطاء (متوفاى 1373ق) و شمارى از مراجع تقليد و مدرسان برجسته حوزه علميه نجف شركت كرد.

آيت‌الله مرعشى چنان علاقه به يادگيرى داشت كه سر از پا نمى‌شناخت. سال‌های دراز در درس ده‌ها استاد شهير حوزه علميه نجف شركت كرد و از خرمن دانش آنان بهره جست. مدتى نيز نزد علماى زيديه و علماى اهل سنت به فراگيرى علم حديث پرداخت و از آنان اجازه نقل حديث گرفت.

تلاش شبانه‌روزى وى سرانجام در 27 سالگى به ثمر نشست و به درجه اجتهاد نايل شد. كوشش خستگى ناپذير او براى تحصيل دانش ستودنى است. خودش در اين‌باره مى‌گويد:

هيچ‌گاه در سنين جوانى به دنبال تمايلات نفسانى نرفتم. هميشه در پى تحصيل علم بودم، به‌صورتى كه شبانه‌روز، بيش از چند ساعت نمى‌خوابيدم و هركجا نشانى از استادى يا عالمى و يا جلسه درسى كه مفيد تشخيص مى‌دادم، مى‌يافتم، لحظه‌اى در رفتن به نزد آن استاد، عالم و جلسه درس درنگ نمى‌كردم.

آيت‌الله مرعشى در نجف، كربلا، كاظمين، سامرا، تهران و قم نزد بيش از صد استاد زانوى ادب به زمين زد و از دانش و تقواى آنان استفاده كرد. وى از ابتداى تحصيل به پشتكار عالى، همت بلند، تقوا، نبوغ و ديگر فضايل اخلاقى شهره بود.

ايشان از بسيارى از مراجع تقليد شيعه اجازه اجتهاد گرفتند. برخى از آنها عبارتند از:

• آيت‌الله‌العظمى آقا ضياء عراقى (متوفاى 1361ق)؛
• آيت‌الله‌العظمى سيد ابوالحسن اصفهانى (متوفاى 1365ق)؛
• آيت‌الله‌العظمى شيخ عبدالكريم حائرى يزدى (متوفاى 1355ق).

آيت‌الله مرعشى، در سال 1342ق، براى زيارت مرقد مطهر امام رضا(ع) به ايران آمد. پس از زيارت مرقد آن حضرت به تهران رفت و در حوزه علميه تهران، نزد آيت‌الله شيخ عبدالنبى نورى (متوفاى 1344ق)، آيت‌الله آقا حسين نجم‌آبادى (متوفاى 1347ق)، آيت‌الله ميرزا طاهر تنكابنى (متوفاى 1360ق)، آيت‌الله ميرزا مهدى آشتيانى (متوفاى 1372ق) و... به فراگيرى فقه، اصول، فلسفه و كلام پرداخت.

سال بعد، براى زيارت مرقد حضرت معصومه(ع) به قم رفت. به دستور آيت‌الله‌العظمى شيخ عبدالكريم حائرى يزدى در اين شهر ماندگار شد. ايشان مدتى در درس آيت‌الله حائرى و شمارى از استادان حوزه علميه قم شركت جست و از دانش آنان بهره برد.

بر مسند تدريس

آيت‌الله مرعشى به دستور آيت‌الله حائرى به تدريس علوم ادبيات عرب، منطق، اصول و فقه براى طلاب جوان مشغول شد و پس از رحلت آن بزرگوار (1355ق) به تدريس خارج فقه و اصول پرداخت.

در سايه كريمه اهل‌بيت

مرجع نستوه شيعه در طول ساليان دراز كه مرجعيت تقليد شيعيان را برعهده داشت، خدمات شايانى به جهان اسلام نمود. نماز جماعت باشكوه ايشان در صحن حضرت معصومه(ع) را همه زائران به ياد دارند. خوش‌رويى و اخلاق نيك ايشان را همگان به خاطر سپرده‌اند. ايشان بسيار شوخ‌طبع بودند. به مستضعفان عنايت ويژه‌اى داشت. به مشكلات آنان رسيدگى مى‌كرد.

آيت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى علاقه خاصى به اهل‌بيت(ع) و حضرت معصومه(س) داشت. هر روز پيش از اذان صبح به حرم مشرف مى‌شد. هماره مدتى پيش از باز شدن درهاى حرم، پشت در مى‌ماند و سپس داخل حرم مى‌شد و پس از زيارت، نماز جماعت را اقامه مى‌كرد.

در يكى از يادداشت‌هايش آمده است:

هنگامى كه در قم سكونت كردم، صبح‌ها در حرم حضرت معصومه(ع)، اقامه نماز جماعت نمی‌شد و من تنها كسى بودم كه اين سنت را آنجا رواج دادم و از 60 سال پيش به اين طرف، صبح زود و پيش از باز شدن درهاى حرم مطهر و زودتر از ديگران مى‌رفتم و منتظر مى‌ايستادم. اين انتظار گاهى يك ساعت قبل از طلوع فجر بود تا خدام درها را باز كنند؛ زمستان و تابستان نداشت. در زمستان‌ها هنگامى كه برف همه جا را می‌پوشاند، بيلچه‌اى كوچك به دست مى‌گرفتم و راه خود را به طرف صحن باز مى‌كردم تا خود را به حرم مطهر برسانم. در آغاز خود به‌تنهايى نماز مى‌خواندم، تا پس از مدتى يك نفر به من اقتدا كرد و پس از آن كم كم افراد ديگر اقتدا كردند و به اين ترتيب نماز جماعت را در حرم مطهر آغاز كردم تا امروز كه 60 سال از آن تاريخ مى گذرد ادامه دارد. آهسته آهسته ظهرها و شب‌ها نيز اضافه شد و از آن پس روزى سه بار در مسجد بالا سر حضرت معصومه(ع) و صحن شريف نماز مى‌خواندم.

گنجينه ماندگار

آيت‌الله مرعشى نجفى در طول ساليان دراز، خدمت‌هاى شايانى به جهان اسلام نمود. تأسيس مدارس علميه يكى از فعاليت‌هاى درخشان وى مى‌باشد. مدرسه مهديه در سال 1376ق، در قم، توسط مرحوم حاج مهدى ايرانى بنا گردید و اداره آن برعهده آيت‌الله مرعشى گذاشته شد. فقيه نستوه در جهت تكميل مدرسه سعى فراوان نمود و كتابخانه مدرسه را كه دربرگيرنده دو هزار جلد كتاب است، بنیان نهاد. مدرسه مؤمنيه در سال 1389ق، در دو طبقه و كتابخانه مدرسه با حدود 3500 جلد كتاب نيز به‌وسيله ايشان تأسيس شد. مدرسه شهابيه در سال 1400ق، در سه طبقه و مدرسه مرعشيه نيز از مدارس علميه‌اى است كه در سه طبقه، در سال 1383ق، به همت ايشان تأسيس شد و اداره آن برعهده ايشان واگذار گردید.

كتابخانه آيت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى از بزرگ‌ترين كتابخانه‌هاى كشور و در رديف كتابخانه مجلس شوراى اسلامى و كتابخانه آستان قدس رضوى است. اين كتابخانه بسيارى از كتب خطى اسلامى جهان را داراست. بسيارى از اين كتب جزو نفيس‌ترين و باارزش‌ترين متون تاريخى است كه قرن‌ها از عمر آنها مى‌گذرد.

آيت‌الله مرعشى در دوران جوانى كه در حوزه علميه نجف مشغول تحصيل بود، به گردآورى كتب خطى پرداخت. وى كه شاهد به غارت رفتن منابع اسلامى و نسخ خطى بود، تاب نياورد و با شهريه ناچيز طلبگى به خريد كتب خطى پرداخت، تا اين ميراث فرهنگى را از دستبرد بيگانگان حفظ نمايد. گاه شب‌ها در يك كارگاه برنج كوبى كار مى كرد، روزها روزه استيجارى مى گرفت و نماز استيجارى مى خواند، تا هزينه خريد كتب را تهيه نمايد. ايشان در خاطره‌اى مى فرمايد:

«يك روز از مدرسه، به قصد بازار - كه جنب صحن علوى بود - حركت كردم. در ابتداى بازار ناگهان چشمم به زنى تخم‌مرغ فروش افتاد كه در كنار ديوار نسشته بود و از زير چادر وى گوشه كتاب پيدا بود. حس كنجكاوى من تحريك شد، به طورى كه مدتى خيره به كتاب نگاه كردم. طاقت نياوردم، پرسيدم اين چيست؟ گفت: كتاب، و فروشى است. كتاب را گرفتم و با حيرت متوجه شدم كه نسخه‌اى ناياب از كتاب «رياض العلماء» علامه عبدالله افندى است كه احدى آن را در اختيار ندارد. مثل يعقوبى كه يوسف خود را پيدا كرده باشد، با شور و شعفى وصف ناشدنى به زن گفتم: اين را چند مى فروشى؟ گفت: پنج روپيه. من كه از شوق سر از پا نمى شناختم، گفتم: دارايى من صد روپيه است و حاضرم همه آن را بدهم و كتاب را از شما بگيرم. آن زن با خوشحالى پذيرفت. در اين هنگام سر كله كاظم دجيلى، كه دلال خريد كتاب براى انگليسيها بود، پيدا شد. او نسخه‌هاى كمياب، نادر و كتابهاى قديمى را به هر طريقى به چنگ مى آورد و توسط حاكم انگليسى نجف اشرف كه گويا اسمش و يا عنوانش «ميجر سرگرد» بود، به كتابخانه لندن مى فرستاد. كاظم دلال كتاب را به زور از دست من گرفت و به آن زن گفت: من آن را بيشتر مى خرم و مبلغى بالاتر از آنچه من به آن زن گفته بودم، پيشنهاد كرد. در آن هنگام من اندوهگين رو به سمت حرم شريف اميرالمؤ منين عليه السلام كردم و آهسته گفتم: آقا جان من مى خواهم با خريد اين كتاب به شما خدمت كنم، پس راضى نباشيد اين كتاب از دست من خارج شود. هنوز كلامم تمام نشده بود كه زن تخم مرغ فروش رو كرد به دلال و گفت: اين كتاب را به ايشان فروخته‌ام و به شما نمى فروشم. كاظم دجيلى شكست خورد و عصبانى از آنجا دور شد... بيشتر از بيست روپيه نداشتم. از اين رو تمام لباسهاى كهنه و قديمى را با ساعتى كه داشتم به فروش رساندم تا پول كتاب فراهم شد... طولى نكشيد كه كاظم دلال همراه چند شرطه (پليس) به مدرسه حمله كردند. مرا دستگير نموده و پيش حاكم انگليسى (ميجر) بردند. او نخست مرا به سرقت كتاب متهم كرد و بسيار عربده كشيد... دستور داد مرا زندانى كردند. آن شب در زندان مدام با خدا راز و نياز مى كردم كه كتاب در مخفى گاهش محفوظ بماند. روز بعد مرجع بزرگ آن وقت، آية الله ميرزا فتح الله نمازى اصفهانى معروف به شيخ الشريعه؛ فرزند مرحوم آخوند خراسانى را به نام ميرزا مهدى، با جماعتى براى آزادى من به نزد حاكم شهر فرستاد. بالاخره نتيجه اين شد كه من از زندان آزاد شوم با اين شرط كه مدت يك ماه كتاب را به حاكم انگليسى تسليم كنم.

پس از آزادى به سرعت به مدرسه رفتم و همه دوستان طلبه‌ام را جمع كردم و گفتم: بايد كار مهمى انجام بدهيم كه خدمت به اسلام و شريعت است! طلاب گفتند: چه كارى؟ و من گفتم: نسخه بردارى و استنساخ از روى اين كتاب. فورا دست به كار شديم و قبل از مهلت مقرر چند نسخه از روى آن استنساخ گرديد...»

آية الله مرعشى نجفى پس از مهاجرت به قم، كتب خطى را همراه خود به ايران آورد. در قم نيز به خريد نسخ خطى و كتب ارزنده اقدام كرد. پس از مدتى به دليل كمبود جا، كتابها را از منزل به كتابخانه مدرسه مرعشيه انتقال داد. پس از چندى طبقه سوم اين مدرسه به عنوان كتابخانه ساخته شد كه در نيمه شعبان 1386 ق . / 1345/8/28، با بيش از ده هزار جلد كتاب چاپى و دو هزار جلد كتاب خطى افتتاح گرديد.

استقبال روزافزون طلاب و علما براى مطالعه، كمبود فضاى مناسب براى كتابخانه و خريد كتابهاى جديد موجب شد تا ايشان كتابخانه بسيار بزرگى (كتابخانه فعلى) را تأسيس نمايد كه در نيمه شعبان 1394 ق . 1353/6/12 با حدود شانزده هزار جلد كتاب چاپى و خطى افتتاح گرديد.

كتابخانه آية الله مرعشى نجفى اكنون با دارا بودن بيش از 250000 جلد كتاب چاپى و 25000 جلد كتب خطى به مسؤوليت حجة الاسلام دكتر محمود مرعشى نجفى - فرزند ايشان - در خدمت طلاب، فضلا، دانشجويان، دانش آموزان، محققان و نويسندگان مى باشد.

كتابخانه آية الله العظمى مرعشى به خاطر نسخه‌هاى خطى نفيس و ارزشمند و گاه منحصر به فرد و كتب قديمى مهم و كمياب مورد توجه وافر نويسندگان، دانشمندان، مراكز علمى و تحقيقاتى سراسر جهان است. اكنون اين كتابخانه شهرت جهانى دارد و با چهار صد مؤسسه، مركز علمى و كتابخانه در سراسر جهان ارتباط دارد.

احياء و ترويج فرهنگ

بازسازى مرقد علامه مجلسى در اصفهان، به امر آية الله العظمى مرعشى نجفى صورت پذيرفت. اهداء كتابهاى فقهاى شيعه براى دانشمندان شيعه، سنى، مسيحى و دانشگاههاى جهان نيز از فعاليتهاى فرهنگى ايشان است.

ايشان براى نوشتن كتابها به بسيارى از كشورهاى اسلامى مسافرت نمود و با دانشمندان شيعه، سنى و مسيحى به گفتگو نشست. وى با علامه سيد محمود شكرى آلوسى بغدادى، شيخ طنطاوى جوهرى مصرى، انستانس كرملى بغدادى، شيخ عبدالسلام شافعى كردستانى، سيد ناصر حسين هندى فرزند علامه مير حامد حسين هندى، تاگور (نويسنده و فيلسوف شهير هند)، ميرزا احمد تبريزى (پيشواى فرقه ذهبيه)، ميرزا عنايت الله اخبارى، پروفسور هانرى كربن، دكتر فواد سرگين آلمانى، سيد ابراهيم راعى راوى بغدادى، رشيد بيضوى لبنان، سيد محمد رشيد رضا (نويسنده تفسير المنار) و بسيارى از انديشمندان ديگر ديدار نمود.

وى براى تأليف زندگينامه‌هاى علما، سادات و امامزاده‌ها گاه به قبرستانهاى كهن مى رفت و با خواندن نوشته‌هاى قبرهاى علما، ادبا، شعرا، سادات و امامزاده‌ها مى پرداخت. ايشان در سالهاى 1350 - 1351 ق . به اصفهان رفت و يك هفته در گورستان تخت فولاد به ثبت تاريخ ولادت و فوت علماى به خاك سپرده شده در آن قبرستان پرداخت. بسيارى از گورستانهاى ديگر اصفهان را نيز مورد تحقيق قرار داد و اطلاعات سودمندى بدست آورد.

همگام با نهضت امام

نهضت امام خمينى در سال 1341 با پشتيبانى مراجع تقليد همراه بود. آية الله مرعشى نجفى هماره از نهضت امام خمينى حمايت كرد. بارها اعلاميه داد و به افشاگرى پرداخت. ايشان در پى دستگيرى امام خمينى در سال 1342، با ارسال اعلاميه شديداللحنى به رژيم پهلوى، خواستار آزادى امام خمينى شدند.

ايشان همراه مراجع تقليد و علماى طراز اول كشور براى آزادى امام خمينى به تهران سفر نمود و در اين راه زحمت فراوانى متحمل شد. ايشان در سال 1342، در پاسخ نامه جمعى از طلاب مى‌فرمايد:

چنانچه كرارا اينجانب عقيده خود را اظهار كرده‌ام، باز هم به موجب اين سؤال عرض مى كنم كه حضرت آية الله خمينى دامت بركاته يكى از مراجع تقليد عالم تشيع هستند و از اساطين روحانيت اسلام و از مفاخر عالم تشيع.

آية الله العظمى مرعشى نامه‌ها و تلگراف‌هاى فراوانى در جهت حمايت از امام خمينى براى مراجع تقليد شيعه مقيم ايران و عراق مى فرستاد.

ايشان پس از تبعيد امام خمينى به تركيه، در سخنرانيها و اعلاميه‌ها اين عمل رژيم پهلوى را محكوم مى نمود و براى شهداى 15 خرداد، مجلس يادبود بر پا مى سازد. آية الله مرعشى هماره از انقلاب اسلامى پشتيبانى مى نمايد و جنايتهاى رژيم پهلوى را افشا مى كند. ايشان پس از شهادت آية الله حاج آقا مصطفى خمينى در سال 1356، براى وى مجلس ترحيمى در حسينيه خويش بر پا مى‌كند، كه پايان اين مجلس به سردادن شعارهاى كوبنده عليه رژيم پهلوى و دستگيرى شمارى از مردم پيوند مى خورد.

آية الله مرعشى در طول سالهاى تبعيد امام خمينى، با ايشان در ارتباط بودند و با اوج گيرى انقلاب اسلامى در سال 1356 همراه مراجع تقليد شيعه با فرستادن اعلاميه‌ها به هدايت نهضت مى پردازد.

پس از پيروزى انقلاب اسلامى نيز ايشان هماره از نظام جمهورى اسلامى حمايت كرد و در مناسبتهاى مختلف با ارسال پيامها به تقويت نظام پرداختند.

تأليفات

كتب رجال، انساب، تاريخ

1. كتاب مشجرات آل رسول الله الاكرم(ص)، در چهار مجلد بزرگ، شامل‌انساب كليه علويين و سادات در ممالك دنيا، حدود نيمى از عمر خود را صرف تاليف اين اثر بزرگ تاريخى نموده و كتب و رسائل بسيارى را جهت جمع‌آورى اين كتاب مطالعه فرموده‌اند و آن به طريق تشجير مى‌باشد. (عربى)
2. كتاب المسلسلات في ذكر الاجازات، شامل كليه اجازات علماى شيعه و عامه و زيديه كه به معظم‌له داده شده است. (عربى)
3. كتاب طبقات النسابين، در دو مجلد بزرگ، شامل شرح حال علماى علم نسب از قرن اول تا قرن حاضر (شروع تاليف اين اثر بزرگ هنگام كشف حجاب در ايران زمان رضاخان) در اين كتاب شرح حال و بيوگرافى صدها نفر از علماى علم نسب به ترتيب قرن ذكر شده است. (عربى)
4. كتاب مزارات العلويين، در ذكر قبور سادات و علويين در اقطار عالم و در آن از صدها كتاب رجال و انساب و الواح قبور و تواريخ مختلف استفاده شده است. به ترتيب حروف الفبائى (عربى)
5. كتاب الفوائد الرجاليه، شامل فوائد مهم در رجال كه از درسهاى رجالى اساتيد آن زمان، مانند مرحوم آية الله سيد حسن صدر (متوفى به سال 1354) صاحب كتاب تاسيس الشيعة الكرام لفنون الاسلام و مرحوم آية الله سيد ابو تراب خوانسارى نجفى، صاحب كتاب: سبل الرشاد في شرح نجاة العباد. و مرحوم آية الله سيد شمس الدين محمود مرعشى نجفى، (متوفى به سال 1338) والد ماجد معظم له صاحب كتاب مشجرات العلويين. و مرحوم آية الله ميرزا محمد بن رجبعلى تهرانى عسكرى، صاحب كتاب مستدرك البحار و غيره استفاده نموده‌اند. (عربى)
6. كتاب اعيان المرعشيين، شامل بيوگرافى صدها تن از فقها، علما، حكما، متكلمين، فلاسفه، محدثين، ادبا، ملوك و وزرا از اين سلسله جليله. (عربى)
7. كتاب اللئالى المنتظمة و الدرر الثمينة، در شرح حال علامه حلى و قاضى‌نور الله مرعشى شوشترى، (شهيد به سال1019) به دستور جهانگير شاه تيمورى در هند و قاضى فضل بن روزبهان خنجى اصفهانى شافعى معروف به «خواجه ملا» صاحب كتاب «مهمانخانه بخارا» در تاريخ و غيره، در اين اثر معظم‌له شرح حال عده‌اى از نوابغ سلسله مرعشى را نيز ذكر فرموده‌اند و به سال1377 هجرى قمرى در تهران به ضميمه مجلد اول كتاب احقاق الحق قاضى نور الله شهيد مذكور چاپ شده است. (عربى)
8. مستدرك كتاب شهداء الفضيلة مرحوم آية الله حاج شيخ عبد الحسين امينى نجفى، صاحب كتاب الغدير. در اين كتاب شرح حال عده‌اى از علماى شيعه را كه به درجه رفيعه شهادت نائل شده‌اند ذكر نموده‌اند. (عربى)
9. كتاب لمعة النور و الضياء، در شرح حال سيد ابو الرضا فضل الله راوندى حسنى كاشانى، كه ضميمه كتاب المناجات الالهيات در مناقب حضرت امير المؤمنين عليه السلام به سال 1384 هجرى قمرى در تهران به چاپ رسيده است. (عربى)
10. رساله سجع البلابل في ترجمة صاحب الوسائل، شامل بيوگرافى شيخ محمد بن حسن حر عاملى كه با كتاب اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات از محدث مذكور به سال 1378 هجرى قمرى در تهران به چاپ رسيده است. (عربى)
11. رساله وسيلة المعاد في مناقب شيخنا الاستاد، شامل شرح حال مرحوم‌آية الله شيخ محمد جواد بلاغى نجفى، صاحب تفسير «آلاء الرحمن في تفسير القرآن». اين رساله به ضميمه كتاب المدرسة السيارة در رد نصارى از آن مرحوم به سال1383 هجرى قمرى در تهران چاپ شده است. (عربى)
12. رسالة لؤلؤة الصدف في حياة السيد محمد الاشرف، در شرح حال ميرمحمد اشرف بن علامه عبد الحسيب سبط فيلسوف بزرگ اسلام، علامه مير محمد باقر داماد حسينى مرعشى. اين رساله به ضميمه كتاب فضائل السادات تاليف محمد اشرف مذكور به سال 1380 ه‍.ق در قم به چاپ رسيده است. (عربى)
13. رسالة منية العاملين، در شرح حال محدث شهيد شيخ ابو جعفر محمد بن فتال نيشابورى كه به سال1377 ه‍.ق به ضميمه كتاب روضة الواعظين آن مرحوم در قم‌به چاپ رسيده است. (عربى)
14. رساله الفتحيه، در شرح حال مير ابو الفتح حسينى شريفى عربشاهى گرگانى الاصل صاحب كتاب تفسير شاهى پيرامون آيات الاحكام به فارسى كه به ضميمه كتاب مذكور در تبريز چاپ شده است.
15. رساله مطلع البدرين، در شرح حال محدث لغوى مفسر شيخ فخر الدين محمد على طريحى نجفى، صاحب كتاب مجمع البحرين در لغت كه به سال 1379 ه‍.ق به ضميمه كتاب مذكور در تهران به چاپ رسيده است. (عربى)
16. رساله مفرج الكروب، در شرح حال علامه ديلمى صاحب كتاب ارشاد القلوب كه به سال 1378 ه‍.ق به ضميمه كتاب مذكور در تهران چاپ شده است. (عربى)
17. رساله طريفه، در شرح حال شيخ محمد جعفر يا شيخ علينقى كمره‌اى قاضى صاحب «تحفه شاهى» در معارف الهى فارسى كه به سال 1380 هجرى قمرى به ضميمه كتاب مذكور در تهران چاپ شده است. (عربى)
18. رساله در شرح حال استاد خود، مرحوم آية الله شيخ محمد محلاتى نجفى، صاحب كتاب «گفتار خوش يارقلى» به فارسى در رد مذاهب باطله كه به سال 1384 ه‍.ق به ضميمه كتاب مذكور در تهران چاپ شده است. (فارسى)
19. كتاب منية الرجال في شرح نخبة المقال در شرح منظومه نخبة المقال در علم رجال تاليف سيد حسين حسينى بروجردى (متوفى به سال1277 ه‍.ق) جلد اول اين شرح به سال 1378 در قم به طبع رسيد. (عربى)
20. رساله در شرح حال شيخ عز الدين بن اثير موصلى صاحب كتاب «اسد الغابة في معرفة الصحابة» كه به ضميمه جلد اول كتاب مذكور در تهران چاپ شده است.
21. رساله در شرح حال آية الله حاج سيد ابو القاسم طباطبائى تبريزى نجفى، مشهور به علامه، (متوفى به سال 1362 ه‍.ق) كه به ضميمه مشجره اجازات علماى اماميه از سيد مذكور در دانشگاه تهران به چاپ رسيده است. (عربى)
22. رساله رياض الاقاحى در شرح حال متكلم محدث شيخ زين الدين بياضى عاملى صاحب كتاب الصراط المستقيم الى مستحقى التقديم كه به سال 1384 ه‍.ق در تهران به ضميمه كتاب مذكور چاپ شده است. (عربى)
23. كتاب هدية ذوى الفضل و النهى في ترجمة المولى محمد علم الهدى در شرح حال مولى محمد مشهور به علم الهدى كاشانى ابن مولى محسن فيض كاشانى كه به ضميمه كتاب «معادن الحكمة في مكاتيب الائمه» تاليف علم الهدى در تهران چاپ شده است. (عربى)
24. مقدمه‌اى بر كتاب «الدر المنثور» تاليف جلال الدين عبد الرحمن سيوطى شافعى (م 910 ه‍.ق)، شامل فوائد تفسيرى و ذكر اختلاف سليقه مفسرين و فوائد مهم ديگرى كه به ضميمه كتاب مذكور در تهران چاپ شده است. (عربى)
25. شرح كتاب عمدة الطالب في انساب آل ابيطالب، تاليف علامه نسب سيد جمال الدين احمد بن عنبه حسنى داودى شامل شرح و حواشى مهم در تراجم نوابغ علويين ذكر شده در كتاب مذكور. اين كتاب از جمله آثار علمى بسيار مهم معظم له به شمار مى‌رود و در چند جلد قرار دارد. (عربى)
26. رسالة الافطسية در نسب سادات قريه طغرود از قراء قم كه به ضميمه كتاب وقايع الايام مرحوم محدث قمى در تهران چاپ شده است.
27. رساله در اثبات صحت نسب خلفاى فاطميين مصر كه به خواهش علامه فاضل حسن قاسم مصرى ساكن قاهره و مدير مجله «هدى الاسلام» نوشته شده است. (عربى)
28. رساله در تعيين مدفن سر مقدس حضرت سيد الشهداء (روحى له الفداء) شامل ذكر اقوال مورخين در تعيين مدفن آن سر و اختيار بين اقوال. (عربى)
29. رساله كشف الظنون عن حال صاحب كشف الظنون، كه با كتاب مذكور در تهران چاپ شده است. (عربى)
30. رساله منهج الرشاد في ترجمة الفاضل الجواد (چاپ شده)
31. كتاب مزارات الطالبيين (عربى)
32. كتاب الصرفة في ترجمة صاحب كتاب النفحة
33. رساله در شرح حال حاج محمد مؤمن شيرازى جزايرى
34. رساله در احوال حضرت سلطان على فرزند امام باقر عليهم السلام كه در مشهد اردهال كاشان مدفون است.
35. رسالة المنن و المواهب العددية در شرح حال مير محمد قاسم نسابه سبزوارى كه به ضميمه كتاب مذكور در تبريز چاپ شده است.
36. كتاب غنية المستجيز شامل اجازه روايتى مفصلى است براى مرحوم حاج ميرزا محمد احمد آبادى اصفهانى نگاشته‌اند.(عربى)
37. رساله در ترجمه احوال صاحب كتاب عمدة الطالب
38. كتاب الرحلة الاصفهانيه، شامل سفرنامه اصفهان و مشاهدات معظم له از آثار و ابنيه تاريخى و قبور علماء و ادبا و شرح حال فضلائى كه با آنان ملاقاتهايى داشته‌اند. (عربى)
39. كتاب الرحلة الشيرازية، شامل سفرنامه شيراز و مشاهدات آثار تاريخى و ملاقات و مذاكره با علماء، از جمله مرحوم آية الله حاج شيخ عبد النبى و همچنين ميرزا احمد بن محمد تبريزى قطب سلسله ذهبيه و عارف شاعر سيد محمد قدسى خطاط و آية الله حاج شيخ محمد جعفر محلاتى و غيرهم. (عربى)
40. تكميل كتاب تذكرة القبور آخوند ملا عبد الكريم گزى اصفهانى و اين تكميل تا كنون چاپ نشده، مگر مقدارى از آن را كه اديب مورخ سيد مصلح الدين مهدوى اصفهانى به ضميمه كتاب مذكور در اصفهان چاپ كرده است.
41. كتاب جذب القلوب الى ديار المحبوب. نام ديگر اين كتاب «فاكهة النوادى» در فوائد علميه و رجاليه و ادبيه و تاريخيه و دهها مطالب مفيد ديگر (عربى)
42. رساله در فوائد متعلق به صحيفه كامله سجاديه كه با صحيفه مذكور در تهران چاپ شده است.
43. الرحلة الآذربايجانية، شامل سفر به آذربايجان و نقاط تاريخى و ديدنى آن منطقه. (ناتمام)
44. حاشيه بر كتاب وقايع الايام محدث قمى
45. رساله العزية در شرح حال شهيد مظلوم سيد عز الدين يحيى مشهور به امامزاده يحيى كه قبرش در تهران مزار اهالى است و به سال 1382 در تهران چاپ شده است.
46. كتاب هدية النبلاء في تراجم العلويين من العلماء، در چند مجلد شامل شرح احوال علما و سادات بعد از سال يك‌هزار كه نام آنان كمتر در كتب رجالى ذكر شده است. (ناتمام-عربى)
47. الضوء البدرى في حياة صاحب الفخرى كه با كتاب الفخرى قاضى مروزى در علم انساب به سال 1409 ه‍.ق در قم چاپ شده است. (عربى)
48. المجدى في حياة صاحب المجدى كه با كتاب المجدى ابن الصوفى در علم نسب به سال 1409 ه‍.ق در قم چاپ شده است. (عربى)
49. كشف الارتياب في ترجمة صاحب لباب الانساب و الاعقاب و الالقاب كه با كتاب لباب الانساب بيهقى در سال 1410 ه‍.ق در دو جلد در قم چاپ شده است.
50. الدرة النثيرة فيما يتعلق بالاجازة الكبيرة كه با كتاب الاجازة الكبيرة سيد عبد الله جزايرى در سال 1409 ه‍.ق در قم چاپ شده است.
51. الظرائف في ترجمة صاحب الطرائف كه با كتاب طرائف المقال از سيد على‌اصغر جاپلقى بروجردى در دو جلد به سال 1410 ه‍.ق در قم چاپ شده است.
52. زهر الرياض في ترجمة صاحب الرياض كه با كتاب رياض العلماء و حياض الفضلاء مولى عبد الله افندى اصفهانى در 6 جلد عربى در سال 1401 ه‍.ق در قم چاپ شده است. همچنين همين زهر الرياض در مقدمه كتاب تعليقه امل الآمل از همان مؤلف به سال 1410 ه‍.ق در قم چاپ شده است.

كتب فقه، اصول

1. كتاب مسارح الافكار في مطارح الانظار، كتابى است به صورت حاشيه بر تقريرات شيخ مرتضى انصارى (عربى)
2. كتاب مصطلحات فقهيه در شرح الفاظ رايج در زبان فقها و مجتهدين و محدثين (عربى)
3. حاشيه مختصر بر شرح لمعه شيخ زين الدين شهيد ثانى (عربى)
4. حاشيه بر كتاب معالم الاصول شيخ حسن عاملى (عربى)
5. حاشيه بر كتاب متاجر استاد علامه شيخ مرتضى انصارى (عربى)
6. كتاب الهداية في معاضل الكفاية، حاشيه‌اى است بر كتاب كفاية الاصول‌آخوند خراسانى، شامل فوائد و مطالب مفيد در دو مجلد (عربى)
7. در بيع خيارى. اين رساله به خواهش بعضى تلاميذ معظم له نوشته شده است. (عربى)
8. حاشيه بر قوانين الاصول ميرزاى قمى (ناتمام-عربى)
9. رساله در اثبات حليت لباس مشكوك (عربى)
10. كتاب الغاية القصوى، حاشيه‌اى است نسبتا استدلالى بر العروة الوثقى علامه طباطبائى يزدى در دو مجلد كه در قم چاپ شده است. (عربى)
11. حاشيه بر فرائد شيخ انصارى (ره)
12. رساله توضيح المسائل، كتاب فقهى فارسى از طهارت تا ديات كه بيش از پنجاه و پنج بار به چاپ رسيده است.
13. كتاب سبيل النجاة، فقه فارسى، بيش از دو بار در قم چاپ شده است و نخستين رساله عمليه معظم له مى‌باشد.
14. رساله در لباس مشكوك (عربى)
15. كتاب هداية الناسكين در مناسك حج و زيارت حرمين شريفين كه در قم‌چاپ شده است. (فارسى)
16. راهنماى سفر مكه و مدينه، كه در تهران چاپ شده است. (فارسى)
17. رساله نخبة الاحكام شامل بعضى مسائل فقهى به فارسى در تهران به چاپ رسيده است.
18. حاشيه بر كتاب الوسيلة مرحوم آية الله اصفهانى (عربى)
19. مصباح الناسكين در مناسك حج، بسيار بزرگ در 1 جلد كه بارها چاپ شده است.
20. كتاب منهاج المؤمنين، رساله عمليه به عربى كه در قم، در سال 1406 در دو جلد به چاپ رسيده است.

مسائل متفرقه

1. كتاب الروض الرياحين، كشكولى است شامل فوائد مهم علمى (عربى)
2. كتاب اجوبة المسائل الرازيه، در جواب مسائلى كه بعضى از مؤمنين از تهران از معظم له سؤال كرده‌اند از جمله نجاست الكل و جواز عكاسى با آلات متداوله و جواز تشريح اجساد در دانشگاهها و مدارس پزشكى و غير آنها (عربى)
3. كتاب اجوبة المسائل العلمية و الفنون المتنوعة (عربى)
4. انس الوحيد، كشكول مانندى است كه در عنفوان جوانى در سامراء، نوشته‌اند. (ناتمام-عربى)

حديث

1. كتاب مفتاح احاديث الشيعة، در چندين مجلد شامل تعيين موارد احاديث و مواضع آنها. اين كتاب تحت اشراف معظم له با همكارى عده‌اى از افاضل حوزه علميه قم تاليف شد و متاسفانه به عللى در حال حاضر تاليف اين اثر به حالت تعطيل درآمده است و اميدواريم هر چه زودتر مجددا اقدام به نوشتن آن شود. (عربى)
2. حاشيه بر كتاب الفصول المهمة صاحب وسائل (ناتمام)

كلام

1. شرح كتاب احقاق الحق علامه قاضى نور الله شوشترى مرعشى، (شهيد به سال 1019 ه‍.ق) در هند. تا كنون 30 مجلد آن در تهران و قم به طبع رسيده است و شايد بيش از 50 مجلد بشود، شامل فضائل اهل بيت (ع) از طرق عامه و مناقب آنان و مثالب دشمنانشان و بعضى از مسائل مهم فقهى و اصولى مختلف و آراء آنان. اين موسوعه عظيم بيش از چهل سال بر روى آن كار شده است و به بيش از سه هزار كتاب از كتب اهل سنت به دقت مراجعه گرديده است و مطالب مورد نظر از آن استخراج و در تاليف كتاب فوق به كار رفته است. (تاليف اين كتاب به صورت گروهى تحت اشراف و نظارت معظم له صورت پذيرفته است.)

ادعيه و زيارات و اوراد و اذكار

1. مجموعه‌اى در ادعيه و زيارات انتخاب شده از كتابهاى مفاتيح الجنان و زادالمعاد و اقبال و مصباح و بلد الامين و كامل الزيارات و مزار كبير و غير آنها از مدارك معتبره. تا كنون بيش از ده بار در تهران به وسيله كتابفروشى حافظ به چاپ رسيده است. (فارسى)
2. رسالة شمس الامكنة و البقاع في خيرة ذات الرقاع، اين رساله به خواهش حجة الاسلام شيخ محمد حسن منتظرى مازندرانى ساكن تهران نوشته شده است.

ادبيات

1. قطف الخزامى من رياض الجامى، حاشيه‌اى است بر شرح كافيه عبد الرحمن جامى(عربى)
2. كتاب المعول في امر المطول، حاشيه‌اى است بر شرح تلخيص علامه تفتازانى (عربى)
3. كتاب الفروق، در بيان فرق بين الفاظ متشابه مثل اراده و مشيت و جسم و جسد و روح و نفس و امثال آن (عربى)

منطق

1. كتاب رفع الغاشية عن وجه الحاشية، حاشيه‌اى است بر حاشيه مولى عبد الله يزدى بر كتاب تهذيب المنطق علامه تفتازانى (عربى).

نوادر و علوم غريبه

1. حاشيه بر كتاب «سرخاب» در رمل. شامل فوائد متفرقه اين علم و واضع آن و اسامى مشهورترين عالمان اين علم و كتب معروفه آنان (ناتمام)
2. حاشيه بر مفتاح علامه ايدمر جلدكى در اعمال شمسى، قمرى و زحلى
3. حاشيه بر كتاب «السر المكنون» در علم حروف (ناتمام)
4. كتاب سلوة الحزين و مونس الكئيب. كشكولى است در فوائد علم جفر ورمل و حروف و اعمال شمسى و زحلى و زهرى و مريخى و ختومات و اوراد و اذكار مجرب و مثلثات و بعض مجربات طبى و غير آن از مطالب متنوعه نفيسه.
5. كتاب الشمعه في مصطلحات اهل الصنعه، شامل الفاظى است كه در زبانهاى مختلف در مقام افاده و استفاده قرار مى‌گيرد، به ترتيب كتب لغت با حروف‌الفبائى.

علوم قرآنى

1. كتاب التجويد، مشتمل بر فوائد مهم علم تجويد
2. كتاب الرد على مدعى التحريف، در رد بر كلمات ثقة الاسلام نورى در كتاب فصل الخطاب با بهترين جوابها از اخبار مربوط به تحريف قرآن.
3. حاشيه بر كتاب انوار التنزيل در تفسير قرآن، تاليف قاضى ناصر الدين بيضاوى (عربى)

نجوم، فلكيات

1. كتاب الوقت (عربى)
2. كتاب القبلة (عربى)

رحلت

سرانجام مرجع بزرگ تقليد شيعه، در روز چهارشنبه 7/6/1369، در 96 سالگى دار فانى را وداع گفت و به اجداد پاكش پيوست و پيكر پاكش با حضور انبوه مردم عزادار در جوار كتابخانه بزرگش به خاك سپرده شد.

منابع

1. شهاب شريعت، درنگى در زندگى حضرت آية الله العظمى مرعشى نجفى: نوشته على رفيعى علامرودشتى
2. فقهاى نامدار شيعه: عقيقى بخشايشى، صفحه 544
3. گلشن ابرار: محمد رضا سماك امانى، ج 2، ص 938

وابسته‌ها

الاعضالات العویصه / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر

القصاص علی ضوء القرآن و السنه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مناهج الأخبار فی شرح الإستبصار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منهاج المومنین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

إرشاد القلوب (ترجمه مسترحمی) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

الفخري في أنساب الطالبيين / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه

المجدي في أنساب الطالبيين / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

الـقول الرشید في الاجتهاد و التقلید / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

أبهی المداد في شرح مؤتمر علماء بغداد / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

کشف الحجب و الأستار عن أسماء الکتب و الأسفار / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

کشف الظنون عن أسامي الکتب و الفنون / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

القول الفاصل في الرد علی مدعي التحریف / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارشهای سالیانه از ابتدای خلقت تا سال 1195 هجری / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

إحقاق الحق و إزهاق الباطل / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

لباب الأنساب و الألقاب و الأعقاب / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

بهجة الآمال في شرح زبدة المقال / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مهاجران آل ابوطالب (ترجمه) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ترجمه مناقب الإمام علی بن ابی طالب علیه السلام / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

موسوعة الامامة في نصوص أهل السنة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

[[فرازهایی از وصیتنامه الهی - اخلاقی مرجع عالیقدر و فقیه اهل بیت علیهم السلام بزرگ فرهنگبان میراث اسلامی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره الشریف]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

اسد الغابه فی معرفه الصحابه (چاپ اسلامیه ) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

الغایه القصوی لمن رام التمسک بالعروه الوثقی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

هدایه الانام الی وقایع الایام یا تقویم تاریخ / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه (رحلی) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

الاقوال المختاره فی احکام الطهاره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الإجازة الکبيرة / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

کاوشهای علمی در رجال و اسانيد روايات اهل سنت / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

المختصر النافع في علم الدراية (مجله ميراث شهاب ش 27) / نوع اثر: نشريه / نقش: نويسنده

مجمع البحرين (رحلی) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

نجوم السماء / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

مؤتمر علماء بغداد / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

مناهج الشارعين / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

إثني عشر رسالة / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

اکتفاء القنوع بما هو مطبوع / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمهنويس

بهجة الآمال في شرح زبدة المقال / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

موسوعة العلامة المرعشي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده