طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال
| طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرعشی، محمود (زير نظر)
جاپلقی بروجردی، علی‌اصغر بن محمد شفیع (نویسنده) رجایی، مهدی (محقق) مرعشی، سید شهاب‌الدین (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | مکتبة آیت‌الله المرعشي النجفي(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1410 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال محدثان شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 114 /ج2ط4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
طرائف المقال في معرفة طبقات الرجال، اثر سيد على‌اصغر جاپلقى است كه توسط سيد مهدى رجايى و با اشراف سيد محمود مرعشى منتشر شده است.
آشنايى با طبقات رجالى در علم رجال از جايگاه بلندى برخودار است. با آگاهى دقيق از طبقات رجاليان، بسيارى از ابهامات زدوده مى‌شود و ناهنجارى‌هاى فراوان اسناد روايات تصحيح مى‌گردد و احيانا واسطه‌هاى مفقوده به‌دست‌نيامده در زنجيره اسناد ترميم مى‌گردد. ازاين‌روى عالمان و رجاليانى به تنظيم طبقات رجال روايات و احاديث همت گماشته‌اند. اين كتاب، از آثارى است كه در تبيين و توضيح طبقات رجال نگاشته و از جمله آثار سودمند و كارآمد اين فنّ است[۱]
ساختار
كتاب از دو مقدمه، ده باب و خاتمه تشكيل شده است.
مؤلف، در اين كتاب دو جلدى، طبقات راويان شيعى را از طبقه مشايخ و معاصرين خود تا طبقه اصحاب پيامبر اكرم(ص)، در 31 طبقه جاى داده است؛ بدين ترتيب كه طبقه مشايخ و معاصرين خود را طبقه اول و طبقه اصحاب پيامبر اكرم(ص) را طبقه سى‌ويكم شماره‌گذارى كرده است و به شرح حال اجمالى راويان هر طبقه پرداخته است.
مؤلف در درون هر طبقه معمولا ترتيب الفبايى را رعايت مى‌كند و القاب و كنيه‌ها را در پايان هر طبقه مى‌آورد.
نویسنده براى تأليف اين كتاب، كه اثرى نسبتا جامع در طبقات‌نگارى بشمار مى‌رود، به كتاب‌هاى منهج المقال معروف به الرجال الكبير ميرزا محمد استرآبادى (متوفى 1208)، منتهى المقال معروف به رجال ابوعلى اثر ابوعلى محمد بن اسماعيل حائرى (متوفى 1215) و تعليقات وحيد بهبهانى (متوفى 1205) بر الرجال الكبير مراجعه و به آنها استناد كرده است[۲]
گزارش محتوا
در ابتداى كتاب زندگى‌نامه مؤلف به قلم آيت‌الله مرعشى نجفى آمده است و به دنبال آن مقدمه محقق و مقدمه مؤلف ذكر شده است.
مؤلف، مقدمه‌اش را به دو امر اختصاص داده است: تعريف علم رجال و درايه؛ رموز مورد استفاده در كتاب.
در باب نخست، كه بخش اعظم كتاب را در بر مى‌گيرد - به‌طورى‌كه علاوه بر جلد اول بخشى از جلد دوم را نيز شامل مى‌شود - طبقات علما و محدثان از زمان مؤلف تا عصر اصحاب پيامبر اكرم در 31 طبقه ذكر شده و در ابواب ديگر مباحثى چون القاب نسبى و غير نسبى محدثان، نام‌ها و احوال پيامبر اكرم و امامان(ع)، فرق و مذاهب، اسباب اختلاف مذاهب و اسباب توثيق و مدح و ضعف احاديث مطرح شده است.
باب نهم درباره سيزده فايده مهم در علم رجال و حديث مانند معناى تفويض، حديث صحيح، غلو و اصحاب اجماع و... است.
يكى از فوايدى كه مؤلف در اين باب مطرح مى‌كند اين است كه مراد از «عدة من أصحابنا» كه در ابتداى بسيارى از اسناد كافى آمده است چه كسانى مى‌باشند؟
او در اين‌باره مى‌گويد «عدة من أصحابنا عن محمد بن عيسى»، كسانى چون محمّد بن يحيى العطّار، على بن موسى الكمنذانى، داود بن كوره، احمد بن ادريس و على بن ابراهيم بن هاشم مى‌باشند.
مراد از «عدة» در «عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد»، كسانى چون على بن ابراهيم بن هاشم، على بن محمّد بن عبداللّه بن اذينه، احمد بن عبداللّه بن اميه و على بن الحسن مى‌باشند.
مراد از «عدة» در «عدّة من أصحابنا عن سهل بن زياد»، رواتى چون على بن محمّد بن علان، محمّد بن ابى‌عبداللّه، محمّد بن الحسن و محمّد بن عقيل الكلينى مى‌باشند.
باب دهم درباره زندگى‌نامه تفصيلى شمارى از عالمان مهم است[۳]
او در اين باب، به شرح حال بسيارى از عالمان و محدثان پرداخته است؛ يا به‌خاطر جايگاه بلند آنها و يا بدان جهت كه در كتاب‌هاى رجالى مشتبه واقع شده‌اند و براى تمييز، نيازمند تحقيق و پژوهش بيشترى بوده است. در خاتمه كتاب درباره مشايخ فنّ رجال، طرق مؤلف به صاحبان تأليف و تصنيف در زمينه رجال و شرح حال مؤلف سخن رفته است[۴]
وضعيت كتاب
محقق، در ابتداى كتاب چند تصوير از نسخه خطى آورده است[۵]
پاورقى‌هاى كتاب بيشتر به ارجاعات اختصاص يافته و در بعضى از موارد نيز توضيحات مفيدى درباره ابهامات متن كتاب است. فهارس هر جلد در پايان آن جلد آمده است.
محقق، كتاب را بر اساس تنها نسخه موجود به خط مؤلف و با مراجعه به منابع رجالى تصحيح كرده‌اند و آيت‌اللّه مرعشى نجفى مقدمه‌اى در اهميت كتاب و شرح حال مؤلف نگاشته‌اند[۶]
پانویس
- ↑ مجله آيينه پژوهش، ص84
- ↑ كريميان، ليلى، ج9، ص190
- ↑ كريميان، ليلى، ج9، ص190
- ↑ مجله آيينه پژوهش، ص84
- ↑ كتاب، ج1، ص25-27
- ↑ مجله آيينه پژوهش، ص84
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. تازه‌هاى نگارش و نشر، مجله آيينه پژوهش، مرداد و شهريور 1369، شماره 2، درج در پايگاه مجلات تخصصى نور، به آدرس http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/34939.
3. كريميان، ليلى، دانشنامه جهان اسلام، زير نظر غلامعلى حداد عادل، تهران، بنياد دايرةالمعارف اسلامى، چاپ اول، 1384.