طوفی، سلیمان بن عبدالقوی
سلیمان بن عبدالقوی طوفی (657 یا 675ق-716ق)، عالم و فقیه نیمه دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری و از شاگردان ابوالبدر قلانسی و صاحب کتاب «شرح مختصر الروضة» است که حنبلی بوده، ولی به تشیع نیز، منسوب شده است.
| نام | سلیمان بن عبدالقوی طوفی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | نجم‌الدين ابي‌الربيع سليمان بن عبدالقوي بن عبدالکريم بن سعيد صفي طوفي صرصري
صرصري، سليمان بن عبدالقوي طوفي، نجم‌الدين سليمان طوفي صرصري، ابي‌ربيع سليمان بن عبدالقوي صفي، سليمان بن عبدالقوي |
| نام پدر | عبدالقوی |
| متولد | 657ق / 1259م |
| محل تولد | بلده طوفی از توابع صرصر بغداد |
| رحلت | 695ش / 716ق / 1316م |
| اساتید | تقی‌الدین مقدسی
قاضی سعدالدین حارثی حنبلی |
| برخی آثار | الاشارات الالهيه الي المباحث الاصوليه : تفسير القرآن العظيم
الاکسير في علم التفسير الانتصارات الاسلاميه في علم مقارنه الاديان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01170AUTHORCODE |
ولادت
نجم‌الدین ابوربیع سلیمان بن عبدالقوی بن عبدالکریم بن سعید طوفی صرصری بغدادی، به نقل از ابن رجب، علیمی و ابن عماد حنبلی، در حدود 670ق و به قول ابن حجر در «الدرر الكامنة» در 657ق، در بلده طوفی از توابع صرصر بغداد به دنیا آمد. مصطفی زید، سال 675ق، را ترجیح داده و آنچه را در کتب ابن حجر آمده، نادرست دانسته است[۱].
تحصیلات
وی تحصیلات خود را از قریه «طوفی» و با خواندن «مختصر الخرقي» در علم فقه و «اللمع» ابن جنی، آغاز کرده و سپس، به «صرصر» و پس از آن، در سال 691ق، به بغداد رفت و «المحرر» را در آنجا حفظ کرد. در سال 704ق، به دمشق رفته و از محضر بزرگانی چون تقی‌الدین مقدسی و غیر او حدیث آموخت و با تقی‌الدین بن تیمیه و مزی و مجدالدین حرانی ملاقات کرده و با آنان مجالست نمود و بخشی از الفیه ابن مالک را بر ابوالفتح بعلی، قرائت کرد. سپس، در سال 705ق، به مصر رفت و از علمایی همچون شرف‌الدین دمیاطی، قاضی سعدالدین حارثی حنبلی و ابوحیان نحوی استفاده نمود[۲].
اساتید
از جمله اساتید وی، عبارتند از:
- جمال‌الدین ابوبکر احمد بن علی بن عبدالله بن ابی‌البدر قلانسی باجسری بغدادی (متوفی 704ق)؛
- عمادالدین اسماعیل بن علی بن طبال بغدادی (متوفی 708ق)؛
- تقی‌الدین ابوالفضل سلیمان بن حمزه مقدسی حنبلی (متوفی 715ق)؛
- مفیدالدین ابومحمد عبدالرحمن بن سلیمان بن عبدالعزیز حرانی بغدادی (متوفی اوایل قرن هشتم)؛
- تقی‌الدین ابوبکر عبدالله بن محمد بن ابی‌بکر زریرانی بغدادی حنبلی (متوفی 729ق)؛
- شرف‌الدین عبدالمؤمن بن خلف دمیاطی شافعی (متوفی 705ق)؛
- زین‌الدین علی بن محمد صرصری بن بوقی حنبلی؛
- ابوالفتح بعلی (متوفی 709ق)؛
- شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن حسین موصلی حنبلی (متوفی 735ق)؛
- رشیدالدین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن عمر بن ابی‌القاسم بغدادی (متوفی 707ق)؛
- اثیرالدین ابوحیان محمد بن یوسف بن علی نفزی مصری (متوفی 745ق)؛
- سعدالدین مسعود بن احمد حارثی (متوفی 711ق)؛
- نصر فاروقی[۳].
وفات
به نقل از ابن رجب، ابن حجر و ابن عماد حنبلی، وی در سال 716ق، دار فانی را وداع گفت[۴].
آثار
- إبطال التحسين و التقبيح؛
- إزالة الإنكاد في مسألة كاد؛
- الإشارات الإلهية و المباحث الأصولية؛
- الإكسير في قواعد التفسير؛
- الانتصارات الإسلامية في دفع شبه النصرانية؛
- إيضاح البيان عن معنی أم القرآن؛
- الباهر في أحكام الباطن و الظاهر؛
- الآداب الشرعية؛
- بغية السائل في أمهات المسائل؛
- بغية الواصل إلی معرفة الفواصل؛
- تحفة أهل الأدب في معرفة لسان العرب؛
- تعاليق علی الأناجيل و تناقضها؛
- تعاليق علی الرد علی جماعة من النصاری؛
- تفسير سورة ق؛
- تفسير سورة النبأ؛
- جدل القرآن؛
- حلال العقد في بيان أحكام المعتقد؛
- درء العقول؛
- درء القول القبيح في التحسين و التقبيح؛
- دفع التعارض عما يوهم التناقض في الكتاب و السنة؛
- دفع الملام عن أهل المنطق و الكلام؛
- الذريعة إلی معرفة أسرار الشريعة؛
- الرحيق السلسل في الأدب المسلسل؛
- رد علی الاتحادية؛
- الرسالة العلوية في قواعد العربية؛
- الرياض النواضر في الأشباه و النظائر؛
- شرح الأربعين النووية؛
- شرح مختصر التبریزي؛
- شرح قصيدة في العقیدة؛
- شرح مختصر الروضة؛
- شرح مقامات الحریري؛
- شرح نصف مختصر الخرقي؛
- الشعار المختار علی مختار الأشعار؛
- الصعقة الغضبية في الرد علی منكر العربية؛
- العذاب الواصب علی أرواح النواصب؛
- غفلة المجتاز في الحقيقة و المجاز؛
- فواصل الآيات؛
- قدوة المهتدين إلی مقاصد الدين؛
- قصيدة في العقيدة؛
- القواعد الصغری؛
- القواعد الكبری؛
- كتاب عن القرآن؛
- مختصر الترمذي؛
- مختصر الحاصل؛
- مختصر الروضة؛
- مختصر العالمين؛
- مختصر المحصول؛
- مصنف في الجدل؛
- مصنف آخر صغير (في الجدل)؛
- معراج الوصول إلی علم الأصول؛
- مقدمة في علم الفرائض؛
- موائد الحيس في شعر امرئ القيس؛
- النور الوهاج في الإسراء و المعراج[۵].
«شرح مختصر الروضة القدامية»، از جمله کتاب‌های معروف طوفی بوده که در واقع، دو کتاب می‌باشد که طوفی در آن، به اختصار کتاب «روضة الناظر و جنة المناظر» موفق‌الدین ابومحمد عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه مقدسی که از جمله کتب اصول فقه در مذهب حنابله می‌باشد، پرداخته و سپس آن را شرح نموده است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.