ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای)
ترجمه قرآن (الهى قمشه‌اى)، از جمله ترجمه‌هاى فارسى معاصر به قلم ميرزا مهدى الهى قمشه‌اى است كه تا مدت‌ها گوى سبقت را از ديگر ترجمه‌ها ربوده بود.[۱]دو ترجمه قمشه‌اى و عبدالحسين آيتى آغازگر عصر ترجمه روان و نسبتا آزاد قرآن كريم به فارسى بوده‌اند.[۲]الهى قمشه‌اى در تأسيس شيوه ترجمه امروزين و راحت و روان قرآن كريم (به نثر معيار و معاصر و روز) سهمى فراموش‌نشدنى دارد.[۳]
| ترجمه قرآن (الهی قمشه‌ای) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | الهی قمشه‌ای، مهدی (نویسنده) |
| ناشر | فاطمه الزهراء |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | قرآن - ترجمه‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 59/66 /الف7 1380 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
استادولى در مقاله‌اى برخى از ويژگى‌هاى اين ترجمه را برشمرده است. وى ابتدا به سه ويژگى مثبت اين ترجمه اشاره مى‌كند:
- اخلاص و صفاى باطن مترجم كه بى‌شك در عبارات اين ترجمه تأثير نهاده و نورانيت خاصى بدان بخشيده و خواننده را در مواردى تحت تأثير قرار مى‌دهد؛
- قلم روان و انشاى سليس مترجم كه فهم عبارات آن را آسان كرده است؛
- همان‌گونه‌كه از نامش پيداست داراى خلاصة التفسير است و توضيحات كوتاه ميان پرانتزى مفيدى دارد كه فهم آيه را روشن مى‌سازد.
وى سپس تأكيد مى‌كند كه ويژگى‌هاى منفى اين ترجمه نيز اندك نيست. از جمله اين ويژگى‌هاست: بى‌دقتى و سرسرى كار كردن، ضعف ادبى، آميختگى متن و شرح، نقل به معنى، افتادگى‌ها، نقص ويرايش، اجمال و تفصيل‌ها.[۴]
بهاءالدين خرمشاهى از جمله افرادى است كه بر ترجمه قمشه‌اى نقد نوشته است. وى در ابتداى مقاله‌اش مى‌نويسد: «نگارنده اين سطور، سى سال مى‌گذرد كه با اين ترجمه انس دارد و تا چندى پيش، نسبت به آن ترجمه، مانند اكثر اهل كتاب، حسن ظنى داشت؛ تا اينكه به دليل اشتغال به ترجمه قرآن كريم، ترجمه‌هاى قديم و جديد را به‌دقت بررسى و با متن مقدس قرآن مقابله كرد. شايد براى اهل نظر و قرآن‌پژوهان تعجب‌آور باشد كه عرض كنم، ترجمه مرحوم قمشه‌اى در عين آنكه مقبول‌ترين ترجمه قرآن در عصر جديد بوده است، چه‌بسا پراشتباه‌ترين ترجمه هم بوده است». وى مطرح كردن سهوالقلم‌ها و اشتباهات و اغلاط اين ترجمه را به قصد پيرايش و ويرايش آن، از نظر دينى و علمى بر ذمه خود فرض دانسته و در چند ماه بررسى نقادانه اين ترجمه حدود دويست صفحه يادداشت تهيه كرده است.[۵]
وى پس از بررسى 20 مورد از ترجمه‌ها چنين مى‌نويسد: «گفتنى است كه موارد درست و بى‌اشكال، در ترجمه مورد بحث بسيار است و اگر از افزوده‌هاى تفسيرى صرف نظر كنيم، نثر ترجمه در غالب موارد دلنشين و مفهوم است. شايد خوب باشد كه چند كلمه‌اى درباره اين افزوده‌هاى تفسيرى بگويم. اين افزوده‌ها در ترجمه مرحوم قمشه‌اى نه جزو ترجمه محسوب مى‌گردد، نه تفسير به معناى عادى و عرفى آن است؛ زيرا به‌صورت مزجى است و خواننده بايد بسيار فحل و فارس در ادبيت و عربیت باشد تا با مقابله دقيق و مداوم در هر آيه‌اى و بلكه در هر جمله‌اى بتواند آنچه را قرآنى است، از آنچه توضيحى و تفسيرى و افزوده مترجم محترم است، بازشناسد و فرق بگذارد. بلى، اگر مترجم دانشور مى‌توانستند افزون‌هاى خود را در داخل قلاب يا پرانتز بياورند، كارى بود كارستان، ولى چنين كارى نكرده‌اند و اين ترجمه زير بار اين عيب و ايراد نمى‌تواند كمر راست كند».[۶]
در انتها چنان‌كه خرمشاهى مى‌نويسد: مترجم از اصول علمى و نظرى ترجمه چندان كه بايد و شايد (در مقايسه با كسانى چون شادروان پاينده يا آقاى عبدالمحمد آيتى يا ديگران كه مترجمان حرفه‌اى و پركار بوده‌اند) باخبر نبوده است؛ چنان‌كه ما فقط به سه مورد آن اشاره كرديم و آنها را به‌اختصار تكرار مى‌كنيم:
- مزج شرح و تفسير با ترجمه؛
- عطف مترادفين و قلم‌گردانى‌هاى غير لازم؛
- تغيير ساختار و قالب واحدهاى دستور زبانى.[۷]
پانویس
- ↑ استادولی، حسین، ص148
- ↑ خرمشاهى، بهاءالدين، 1379، ص8
- ↑ همان، ص20
- ↑ استادولی، حسین، ص149 - 150
- ↑ خرمشاهى، بهاءالدين، 1372، ص14
- ↑ همان، ص17 - 18
- ↑ خرمشاهى، بهاءالدين، 1379، ص20 - 21
منابع مقاله
- استادولی، حسین، «گزارشى از ويرايش جديد و كامل ترجمه قرآن شادروان مهدى الهى قمشه‌اى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه:بينات، زمستان 1374، شماره 8.
- خرمشاهى، بهاءالدين، «درباره ترجمه شادروان الهى قمشه‌اى از قرآن كريم»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: وقف ميراث جاويدان، پاييز 1372، شماره 3.
- خرمشاهى، بهاءالدين، «ترجمه شادروان مهدى الهى قمشه‌اى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: ترجمان وحى، شهريور 1379، شماره 7.