ابن سعید، یحیی بن احمد
نجيب الدين، يحيى بن احمد بن سعيد حلى، معروف به ابن سعيد، در سال 601ق در خاندان فقيه‌پرور سعيد هذلى ديده به جهان گشود.
حیات علمی
او در شمار دانشمندان بزرگ و فقيهان زنده‌دل ديار حله است. ابن سعيد نوه دخترى ابن ادريس حلى و پسر عموى پيشواى فقهاى شيعه، محقق حلى است.
جدش يحيى، كه از فقهاى بزرگ حله بود، دو فرزند فقيه و دانشمند به نام احمد - -پدر ابن سعيد- و حسن -پدر محقق حلى - داشت.
ابن سعيد پس از پسر عمویش محقق حلى، به جاى وى بر كرسى تدريس تكيه زد و جاى خالى او را پر نمود. وى تمام فنون و دانش‌هاى ادبى، فقهى و اصولى را دارا بود و در زهد و تهذيب نفس، پارساترين دانشمندان عصر خویش بود.
وى از بزرگ‌ترين مشايخ علامه حلى و از مشايخ بزرگ اجازه و روايت مى‌باشد.
سخن بزرگان
علامه حلى در شأن او مى‌نویسد:
او به من اجازه روايت داد و داراى زهد و تقوا بود و ضميرى پاك داشت.
فرزندش صفى الدين محمد بن يحيى، در رديف دانشمندان و فقهاى بزرگ این خاندان به شمار مى‌آيد و از او به عنوان «استاد بزرگ اجازه» ياد شده است.
ابن داود درباره يحيى بن سعيد مى‌گوید: «يحيى بن احمد بن سعيد شيخ و مقتداى ما است. وى عالم به علوم ادبى و فقهى و اصولى بود و از ميان فضلا با تقواترين و زاهدترين آنان بود.»
اساتيد
- سيدمحيى الدين ابوحامد، محمد بن عبدالله بن على بن زهره
- شيخ محمد بن ابى البركات بن ابراهيم صمعانى
- پدر بزرگوارش شيخ احمد بن يحيى
- سيداجلّ، فخار بن معد موسوى
- شيخ نجيب الدين محمد بن جعفر بن هبۀ الله بن نما حلى
شاگردان
- سيدعبدالكريم بن طاوس
- علامه حلى
- صفى الدين محمد بن يحيى (فرزند بزرگوارش)
- شيخ جلال الدين ابن نما حلى
- سيدشمسالدين محمد بن ابى المعالى
- سيدعز الدين حسن بن على بن محمد بن على
- سيدنجمالدين ابوعبدالله حسین بن اردشير بن محمد طبرى
- شيح كمال‌الدين على بن حماد ليثى واسطى
- حموینى، مؤلف کتاب فرائد السمطين
- احمد بن عبدالكريم
تأليفات
- الجامع للشرائع
- الفحص و البيان من اسرار القرآن
- قضاء الفوائت
- كشف الالتباس عن نجاسة الارجاس
- المدخل في اصول الفقه
- نزهة الناظر في الجمع بين الاشباه و النظائر
- مسألة في نجاسة المشركين
وفات
ابن سعيد حلى در سال 690ق در حالى كه 89 بهار پربركت را پشت سر گذاشته بود در شهر حله ديده از جهان فرو بست و به لقاى دوست نائل شد.