پرواز در ملکوت

پرواز در ملكوت اثر سيد احمد فهرى زنجانى، كتابى است پيرامون آداب و اسرار نماز كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

پرواز در ملکوت
پدیدآوران	فهری زنجانی، احمد (نويسنده)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] -
چاپ	1
موضوع	خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368. آداب الصلاة - نقد و تفسیر نماز
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏186‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏9‎‏پ‎‏4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نويسنده پس از بررسى افكار و انديشه‌هاى والاى دانشمندان در زمينه رازها و ادب‌هاى مكتب تربيتى نماز و از طرف ديگر نياز جوانان به فهميدن اين اسرار و آشنايى با اين انديشه‌ها، خلاصه‌اى از اين افكار تابناك و پرفروغ را با آنچه خود درك نموده و به دست آورده است، با راهنمايى احاديث اهل‌بيت(ع)، گردآورى كرده است

ساختار

كتاب با پيشگفتارى از نويسنده آغاز و مطالب بدون تبويب و فصل‌بندى خاصى، در عناوين و موضوعات متعدد، عرضه شده است.

اين اثر در اصل، برگرفته از كتاب «آداب الصلوة» امام خمينى(ره)، البته با تصرفات و تغييراتى در آن مى‌باشد

نويسنده در شرح مطالب، از آيات، روايات و سخنان علما، بهره جسته است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن بيان انگيزه تأليف كتاب، به اين نكته اشاره شده است كه پيامبران الهى، به مقتضاى ربوبيت غنى مطلق، مكتب‌هايى براى تربيت بشر آوردند و در ميان عبادات، نماز، يكى از بزرگترين فرائض اسلامى و عالى‌ترين كلاس مكتب تربيتى اسلام است. تشريع اين عبادت بزرگ براى برقرارى ارتباط بنده با خداى جهان و استحكام مبانى بندگى است و به نمازگزار نيرويى مى‌بخشد كه هم‌چون سدى محكم در برابر گناه و پيش‌آمدهاى ناگوار مقاومت مى‌كند

نويسنده مطالب را با بيان اهميت نماز از ديدگاه قرآن و موقعيت نماز در دين، آغاز نموده است. وى معتقد است در قرآن، كمتر عبادتى مانند نماز، مورد اهميت قرار گرفته است تا آنجا كه تقريباً در يكصدوچهار مورد، كلمه «صلاة» با مشتقاتش آورده شده و در پانزده مورد، امر به آن شده است و در چند جا خصوص وجود مقدس ختمى مرتبت مورد خطاب امر به نماز قرار گرفته است مانند «أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ الليلِ» در فروع دين نيز پس از مسئله ولايت، مهمترين عبادات، نماز است

نويسنده در توضيح اينكه ولايت از نماز مهمتر است، به روايتى از محاسن برقى، از امام باقر(ع) استناد نموده كه فرمودند: «اسلام بر اساس پنج چيز پايه‌گذارى شده است: نماز، زكات، حج، روزه و ولايت. زرارة عرض كرد: كداميك از اينها برتر است؟ فرمود: ولايت برتر است زيرا كليد همه آن‌ها ولايت است و راهنماى بر آن‌ها صاحب ولايت و والى است»

نويسنده سپس، به بيان نماز از نظر روايات پرداخته است. از جمله آنكه امام رضا(ع) در ضمن جواب‌هايى كه به سؤالات محمد بن سنان مرقوم داشتند، فرمودند: علت آنكه نماز بر مردم واجب شد، آن است كه نمازگزار به ربوبيّت خداوند متعال اقرار و اعتراف مى‌كند و هرگونه شريكى را از ساحت قدسش دور مى‌افكند و در پيشگاه خداى جبار، با حالت خوارى و بيچارگى و فروتنى و اعتراف مى‌ايستد و چشم‌پوشى از گناهان گذشته را از حضرتش خواستار مى‌شود و به منظور تعظيم و بزرگداشت خداوند هر روز صورت بر زمين مى‌گذارد تا بدين‌وسيله، هميشه به ياد خدا باشد و آنى خداى را فراموش نكند و نعمت خداوند، باعث سركشى و طغيان او نشود، بلكه حالت دلشكستگى و ذلت را از دست نداده، افزايش دين و دنياى خود را طالب و راغب باشد

در ادامه، به نماز از منظر علماى آخرت و نيز از نظر اصحاب قلوب و ارباب معرفت نگريسته شده است. از جمله آنكه يكى از علما مى‌فرمايد: «معانى نماز را با عبارات فراوانى توان گفت ولى كلمه جامع همه آن معانى، شش جمله است: حضور قلب، تفهم، تعظيم، هيبت، رجاء و حياء» و سپس به شرح اين معانى پرداخته شده است. از جمله آن‌كه مقصود از حضور قلب، آن است كه انسان بر آنچه مشغول انجام آن است، توجهى نداشته باشد و در هر فعلى از افعال نماز و هر ذكرى از اذكار آن، به آن فعل و ذكر توجه داشته باشد و اگر چنين شد، حضور قلب حاصل شده است

نويسنده در ادامه، به توضيح ادب حضور در نماز پرداخته و به اين امر اشاره نموده است كه براى حضور در محضر هر بزرگى، ادبى است كه اگر شخص حاضر، مراعات آن ادب را نكند، از عنايات خاصه آن محضر، بهره‌مند نشود، بلكه امكان دارد كه مورد غضب و نكوهش صاحب محضر قرار گيرد تا آنجا كه از لياقت حضور بيفتد و به‌كلى مطرود درگاه شود بنابراين، نمازگزار بايد در حال نماز كه حالت حضور در پيشگاه خداوندى است، ادب حضور محضر را كاملاً رعايت كند

نويسنده معتقد است همانطور كه علم داراى مراتب بى‌شمارى بوده و هر كس از آن، سهمى دارد، ايمان نيز كه مرجعش به علم مى‌باشد، داراى مراتبى است؛ زيرا ايمان عبارت است از تصديق به واقعيت چيزى و لازمه تصديق چيزى، تصور آن است و معناى علم نيز به جز تصور و تصديق نيست، بنابراين ايمان از حيث قوه و ضعف و زيادة و نقصان، درجاتى دارد، چنانچه كفر نيز همچنين مى‌باشد

از جمله مطالب مهم كتاب، اشاره به لزوم وجود خشوع در نماز مى‌باشد. نويسنده معتقد است حقيقت خشوع قلبى، عبارت است از حالتى كه از توجه به عظمت و جلال يا جمال فوق‌العاده‌اى در دل پيدا مى‌شود و اثرش آن است كه به‌هر اندازه از عظمت و جمال درك نمايد، به همان اندازه نفس فانى و زائل مى‌گردد و در مقابل صاحب جلال و جمال، حالت تسليم و فروتنى و كرنش به‌خود مى‌گيرد

از ديگر مطالب عنوان شده در كتاب، عبارتند از: ادب محافظت از تصرفات شيطان؛ ادب نشاط از ديدگاه روايات؛ ادب حضور قلب و مراتب آن؛ علاج عملى حب دنيا و سيره امامان در عبادت.

نويسنده در انتهاى كتاب، وعده تكميل مباحث در جلد دوم را -كه مشتمل است بر اسرار مقارنات نماز از اذان، اقامه، تكبيرات افتتاحيه، تكبيرةالاحرام و تفسيرى بديع از سوره حمد، توحيد و قدر و اسرار باطنى بقيه اجزاى نماز از ركوع، سجود، تشهد، سلام، تسبيحات و ديگر معارف عاليه اسلامى- داده است

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.

در پاورقى‌ها، منابع و توضيح برخى از كلمات و عبارات متن ذكر شده و در اين زمينه، گاهى از اشعار نيز استفاده شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. استادى، رضا، «تأليفات و آثار حضرت امام خمينى(رض)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: مشكوة، شماره 23 و 24، تابستان و پاييز 1368.