العقيدة الطحاوية

العقيدة الطحاوية اثر ابوجعفر طحاوی (متوفی 239ق)،این رساله به همراه دو رساله دیگر در مجموعه‌ای به نام متن العقيدة الطحاوية و يليه متن القيروانية و يليه العقيدة السفارينية (نظم الدرة المضية في عقد أهل الفرقة المرضية) به چاپ رسیده، نویسندگان این اثرها چیزهایی را که از نظر بزرگان آنان، به‎لحاظ زبانی باید به آنها اقرار کرد و به‎صورت قلبی باورشان داشت و با اعمال و جوارح انجامشان داد، بیان کرده‎اند. هر سه کتاب، مربوط به عقاید اهل سنت است.

ساختار

این رساله شامل یک مقدمه و بیان محتوای مطالب ضمن 105 شماره است.

گزارش محتوا

متن این رساله این‎گونه شروع می‎شود: «علامه حجت‎الاسلام ابوجعفر وراق طحاوی در مصر گفت: این اثر بیان عقیده اهل سنت و جماعت بر مذهب فقهای مسلمان: ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی و ابویوسف یعقوب بن ابراهیم انصاری و ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانی (رضوان‎الله‎عليهم‎أجمعين) و اعتقاداتشان در اصول دین است».

متن این اثر، به‎صورت نثر مسجع نوشته شده است. نویسنده در آن در قالب 105 شماره به بیان عقاید اسلامی از نگاه افراد فوق‎الذکر پرداخته و متن را با دعا و درخواست ثبات قدم در ایمان به پایان برده است. وی در پایان از خداوند می‎خواهد که ما را از اهوای مختلف و آرای متفرقه و مذاهب ردیه‎ای مثل مشبهه و معتزله و جهمیه و جبریه و قدریه و دیگرانی که با جماعت اهل سنت و جماعت مخالفت کردند، درامان بدارد و از این فرقه‎ها برائت می‎جوید.

طحاوی در قسمتی از متن درباره قرآن می‎نویسد: «و إن القرآن كلام الله، منه بدا بلا كيفية قولا و أنزله علی رسوله وحياً و صدقه المؤمنون علی ذلك حقا و أيقنوا أنه كلام الله تعالی بالحقيقة، ليس بمخلوق ككلام البرية؛ فمن سمعه فزعم أنه كلام البشر فقد كفر و قد ذمه الله و عابه و أوعده بسقر؛ حيث قال تعالی: سَأُصْلِيهِ سَقَرَ ﴿المدثر: 26﴾؛ فلما أوعد الله بسقر لمن قال إِنْ هَـذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ ﴿المدثر: ٢٥﴾، علمنا و أيقنا أنه قول خالق البشر و لا يشبه قول البشر» (ما معتقدیم که قرآن سخن خداست که آن را بر پیامبرش فرستاده است و مؤمنان حقانیت آن را تصدیق کرده و یقین دارند که این سخن، در حقیقت سخن خداست و چون سخن بشر، مخلوق نیست. هرکه پندار مخلوق بودنش را داشته باشد، حتما کافر است و خدای متعال او را مذمت کرده و وعده جهنمش داده...).

وضعیت کتاب

فهرست مطالب هر سه رساله، در انتهای کتاب ذکر شده است.

مطالب دو رساله اول، منثور و رساله سوم منظوم است. فقط رساله اول دارای پاورقی است و آن‎هم به‎جز ذکر موارد اختلاف نسخ در چند مورد، چیز دیگری ندارد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.