سیرافی، حسن بن عبدالله
قاضى ابوسعيد حسن بن عبدالله بن مرزبان سيرافى كه به اختصار ابوسعيد سيرافى خوانده مى‌شود، عالم مشهور نحو، لغت، فقه، حديث، علوم قرآن و كلام است. او اهل سيراف (از توابع استان بوشهر) بود.
| نام | سیرافی، حسن بن عبدالله |
|---|---|
| نامهای دیگر | اب‍ن‌م‍رزب‍ان، حسن بن عبدالله
اب‍و س‍ع‍ی‍د سیرافی |
| نام پدر | بهزاد |
| متولد | 284ق و یا 290ق |
| محل تولد | بوشهر |
| رحلت | 368 ق |
| اساتید | ابن سراج، ابن دريد |
| برخی آثار | رحله السیرافی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE7768AUTHORCODE |
پدرش زرتشتى بود و بهزاد نام داشت ولى بعد از مسلمان شدن، نام عبدالله بر خود نهاد. ابوسعيد در سال 284ق و به قولى ديگر 290ق به دنيا آمد.
کسب علم و دانش
تحصيلات خود را تا سن 20 سالگى در سيراف گذراند و به عمان مهاجرت كرد و پس از اخذ اجتهاد، به وطن برگشت. سپس راهى بغداد شد و در آنجا منصب قضاوت را عهده‌دار بود. ابن نديم با وى دوست بود و سيد رضى پيش از ده سالگى از او نحو آموخت.
وى فردى پرهيزكار و عفيف بود و با اجرت استنساخ كتاب‌ها روزگار مى‌گذراند و درآمد ديگرى نمى‌پذيرفت. كرخى، فقيه بزرگ شيعى، او را تجليل و تكريم مى‌كرد و بر همه برترى مى‌داد و مجلس فتوا برايش ترتيب داده بود. وى عالمى جامع بود و در نحو، فقه، لغت، شعر، عروض، قرائت، حديث، كلام، حساب و هندسه چيره‌دست بود. ابوسعيد علم نحو را از ابن سراج و لغت را از ابن دريد آموخت تا اين‌كه خود از اكابر و اعاظم علماى زمان خويش شد. وى در فقه، حديث، علوم قرآن و كلام از اساتيد بنام بود اما در نحو و لغت عرب، خاصه نحو بصريان، اشتهار بيشترى يافت. بر اثر شهرتى كه داشت، مرجع امراء، علما و افاضل بود. از آن جمله، نوح سامانى نامه‌اى به او نوشت و چهار صد سؤال كه غالب آن‌ها الفاظ لغوى بود، از وى پرسيد و ديلمى وزير نامه‌اى مشتمل بر سئوالاتى در باب قرآن بدو نوشت و مروان بن محمد ملك ديلم از آذربايجان يكصد و بيست سؤال در باب قرآن و حديث نزد او فرستاد و همچنين عده‌اى ديگر و او همه را جواب داد.
سيرافى همان كسى است كه با ابوبِشر متّى بن يونس القُنّائى مناظره‌ى بزرگى در رجحان نحو عربى بر منطق يونانى كرد و صورت اين مناظره در كتاب «الامتاع و المؤانسة» آمده است.
آثار
برخى از كتاب‌هاى او عبارتند از:
- الوقف و الابتداء
- شرح كتاب سيبويه در نحو
- اخبار النحويين البصريين
- اللغات الوصل و القطع
- صنعه الشعر و البلاغة
- شرح مقصوره ابن دريد
- الاقناع فى النحو كه پسرش يوسف آن را بعد از او كامل نمود.
وفات
وی در دوم رجب سال 368ق درگذشت و در مقبره خيزران دفن گرديد.