جمهرة أنساب العرب
جمهرة أنساب العرب با رعايت اختصار؛ گسترده‌ترين، جامع‌ترين و دقيق‌ترين كتاب نسب شناسى است. ابن حزم با مطالعه و تلخيص كتاب‌هاى نسب شناسى، رجال، تاريخ، زندگينامه نويسى و غيره كه پيش از اين نوشته شده، يك مجموعه كامل و مرتبط به هم را نوشت. اين مجموعه در بر دارنده نام صحابه، بزرگان خاندان پيامبر(ص)، نسل ايشان، خلفا، پسران آنان و ياران بزرگ حاكمان و واليان مى‌باشد و مهمترين حوادث تاريخى، قبيله‌اى، ادبى، ايام عرب، امثال عرب را با تحقيق و ذكر اختلاف و بيان نظر درست آورده است؛ به همين لحاظ كتاب ابن حزم از خشكى بدور است كه مطالعه آن را آسان و روان مى‌كند و شناخت تاريخى، ادبى و دينى مشخص را افزايش مى‌دهد.
| جمهرة أنساب العرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | لجنه من العلماء (محقق) ابن حزم، علی بن احمد (نويسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1418 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-274-5100-436 |
| موضوع | اعراب - نسب نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | CS 1083 /الف2ج8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
امتياز ديگر كتاب جمهره، دقت زياد آن در پيوند بين قبيله‌هاى عربى دور افتاده در اندلس و مغرب بويژه خاندان‌هاى حكومتگر آنان و ريشه‌هاى اصلى اين قبيله‌ها مى‌باشد و ياد مكانهايى كه اين مهاجرين در آن‌ها ساكن شده و توسعه يافته‌اند را فراموش نكرده است. و نام اين شهرها و علت نامگذارى آن‌ها را معمولا بيان نموده و در اين زمينه مورد اعتماد مى‌باشد.
ابن حزم پس از بيان انساب عرب، اطلاعات عرضه شده را به صورت خلاصه‌اى گويا آورده است تا دسترسى به شعبه‌هاى قبايل و پيوند بين آن‌ها آسان باشد.
در فصلى دو قبيله بزرگ عدنان و قحطان را كه ريشه قبايل عربى است، بيان كرده است، البته در مورد قبيله سوم-قضاعة-اختلاف است كه به عدنان يا به قحطان ريشه دارد. و عرب غير از اين سه قبيله، ريشه نسبى ديگرى ندارد. و در پايان فصل، برترى عدنانى‌ها را بر قحطانى‌ها يادآورى نموده است.
در فصل ديگرى به دين عرب‌ها و بت‌هاى آنان پرداخته كه در بعضى نسخه‌ها وجود ندارد، شايد برخى از نسخه برداران آن را در اين جا قرار داده باشند و شايد ابن حزم آن را در يكى از نسخه‌ها اين گونه قرار داده همان طور كه در بعضى نوشته‌هاى خويش چنين كرده است.
سپس ابن حزم نسب بربرها را ذكر كرده و شايد اصل اساسى براى علماى نسب شناسى در مورد بربرها از اين نوشته باشد و ابن خلدون نيز در تاريخ العبر و ديوان المبتدأ و الخبر در مورد ايام عرب و عجم و بربر به اين بخش اعتماد كرده است. و ديگر معاصرين ابن خلدون نيز به كتاب ابن حزم اعتماد كرده‌اند.
از ديگر امتيازات كتاب اين كه در فصل ديگرى نسب خانواده بنو قسى را كه اسپانيايى هستند بيان كرده است و هم چنين نسب بنى اسرائيل را برگرفته از تورات دقيق تلخيص نموده كه اعجاب برانگيز است.
در پايان كتاب نسب ملوك فارسى را به طور خلاصه و كامل ذكر نموده؛ از اين رو كتاب جمهرة جامع نسب عرب‌ها و هر كس كه به آنان وابسته بوده، مى‌باشد يعنى خلاصه نويسى، و دقيق، كامل و پژوهشى بودن كتاب را مراعات كرده است.
نسخه‌هاى خطى جمهرة
1-نسخه بنگبور و رمبور
2-نسخه كتابخانه شريفية رباط.
3-نسخه خط تونسى در كتابخانه جامع الزيتونه در تونس
4-نسخه جديدى كه اصل آن در كتابخانه شفير بود و به مكتبة الوطنية در پاريس منتقل شد.
5-نسخه خاصى كه در كتابخانه پروفنسال است و در قرن هشتم ميلادى در مغرب اقصى نسخه بردارى شده است.
6-نسخه مغربى جديد كه در قسطنطنيه در سال 1318 نوشته شده است.
7-نسخه مغربى سال 1286 كه در دار الكتب المصرية محفوظ است.