اسنوی، عبدالرحیم بن حسن
اِسْنَوى، ابومحمد عبدالرحيم بن حسن بن على قرشى اموى ملقب به جمال‌الدين محدث، فقيه شافعى مذهب و اديب مصرى، در سال704ق در شهر اسنا، از شهرهاى صعيد مصر، زاده شد. وى در زادگاه خود قرآن را حفظ كرد و پس از فراگيرى علوم مقدماتى در 721ق، از زادگاهش به قاهره مهاجرت كرد و به تحصيل علوم اسلامى پرداخت.
| نام | اسنوی، عبدالرحیم بن حسن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 772 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE492AUTHORCODE |
وى نزد مشايخى چون دبوسى، عبدالقادر بن ملوك، حسن بن اسد بن اثير، عبدالمحسن ابن احمد صابونى، يونس بن ابراهيم عسقلانى و ديگران حديث شنيد و از مجدالدين ابوبكر بن اسماعيل زنكلونى يا سنكلونى، قطب‌الدين محمد بن عبدالصمد سنباطى، تقى‌الدين سبكى، جلال‌الدين قزوينى، جمال‌الدين احمد بن محمد وجيزى و ديگران فقه آموخت. افزون بر اين، وى نزد ابوحيان غرناطى و ابوالحسن على بن احمد انصارى نحوى، پدر سراج‌الدين ابن ملقن، به فراگيرى علم نحو پرداخت. همچنين علوم عقلى را از علاءالدين قونوى، بدرالدين تسترى و ديگران آموخت.
وى از 727ق در مدارس مشهور قاهره چون آقبغاويه، ملكيه، فارسیه، فاضليه، ناصريه و منصوريه و نيز در جامع ابن طولون به تدريس پرداخت. در 759ق سرپرستى بيت المال و حسبه را بر عهده گرفت، ولى به سبب مشاجره‌اى كه در 762ق بين او و وزير ابن قزوينه پيش آمد، از حسبه كناره گرفت و در 766ق، سرپرستى بيت‌المال را نيز رها كرد.
وى از نظر علمى در زمان خود، از شهرت بسزايى برخوردار بود تا آنجا كه او را «شيخ الشافعيه» ناميده‌اند و از سراسر مصر براى فراگيرى علوم نزد وى گردمى‌آمدند. وى شاگردان بسيارى در فقه تربيت كرد و به گفتۀ ابن قاضى شهبه، بسيارى از علماى مصر از شاگردان او بوده‌اند. از جملۀ آنان محب‌الدين محمود، بدرالدين حسن و صدرالدين عبدالكريم فرزندان علاءالدين قونوى، بهاءالدين على بن محمد اَقْفَهسى، جمال‌الدين سيوطى، برهان‌الدين ابراهيم بن موسى ابناسى، سراج‌الدين ابن ملقن، بدرالدين محمد بن بهادر زركشى و شهاب‌الدين‌احمد بن ابوالقاسم اخميمى را مى‌توان نام برد.
تأليفات بسيارى از وى در زمينه‌هاى فقهى، اصولى و ادبى بر جاى مانده است كه عبارتند از:
- التمهيد في تخريج الفروع على الاصول؛
- طبقات الشافعيه؛ اين کتاب كه تأليف آن در 769ق پايان يافت، از مهم‌ترين آثار اسنوى به‌شمار مى‌آيد. وى در اين اثر، از عصر محمد بن ادريس شافعى به ترتيب حروف الفبا به شرح حال شافعيان پرداخته است.
- الكلمات المهمة في مباشرة اهل الذمة؛
- الكواكب الدرى فيما يتخرج على الاصول النحوية من الفروع الفقهية؛
- نهاية السؤل في شرح منهاج الوصول الى علم الاصول؛
- مطالع الدقائق في تحرير الجوامع و الفوارق؛
- ايضاح المشكل في احكام الخنثى المشكل؛
- تذكرة النبية في تصحيح التنبية؛
- التنقيح فيما يرد على التصحيح؛
- جواهر البحرين في تناقض الحبرين؛
- طراز المحافل في الغاز المسائل و....
به گفتۀ بيشتر مورخان، وى در سال 772ق به طور ناگهانى درگذشت و پس از آن‌كه ظاهراً در جامع حاكم بامرالله، بر جنازۀ او نماز گزاردند، در نزديكى مقابر صوفيه به خاک سپرده شد.
منابع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج8، ص711-712، مدخل: اسنوى، نوشته: على اكبر ضيائى.