الهیات دانشنامه علائی
الهيات دانشنامه علائى، بخشى از كتاب دانشنامه علائى است كه بوعلى سينا آن را در دوران اقامتش در اصفهان كه از سال چهار صد و دوازده تا چهار صد و بيست و هشت هجرى بوده، به دستور علاء الدوله ابوجعفر محمد بن دشمنزيار بن كاكويه نوشته است اين كتاب به زبان فارسى درى است.
| نام کتاب | الهیات دانشنامه علائی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | دانش نامه علایی. برگزیده. الهیات |
| پدیدآورندگان | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نويسنده)
معین، محمد (مصحح) محقق، مهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BBR 460 1383 |
| موضوع | فلسفه اسلامی
ما بعد الطبیعه - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه بوعلی سينا |
| مکان نشر | همدان - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1723AUTOMATIONCODE |
ساختار
كتاب دانشنامه علائى، شامل هفت بخش منطق، الهيات، طبیعیات، هيئت، موسيقى، هندسه و ارثاطيقى مى‌باشد. كتاب حاضر كه قسمت الهيات دانشنامه علائى است به صورت مستقل چاپ و نشر گرديده است.
مطالب اين بخش از كتاب، در پنجاه و هفت عنوان دسته‌بندى گرديده است كه بخشى از آنها متعلق به مباحثى راجع به حكمت و زيرمجموعه‌هاى آن مى‌باشد و بخشى نيز در بر گيرنده پاره‌اى از مباحث فلسفى همچون كم و كيف و جوهر و عرض و علت معلول و... است، لكن مهم‌ترين بخش كتاب كه قسمت اعظمى از آن مى‌باشد در مورد واجب‌الوجود و چگونگى آن است كه در پايان اشاره‌اى كوتاه به مبحث كون و فساد نيز شده است.
گزارش محتوا
مرحوم بوعلى سينا، نخست حكمت را به دو بخش حكمت عملى و حكمت نظرى تقسيم كرده و محدوده هر يك را به اين صورت مشخص مى‌سازد كه حكمت نظرى علمى است كه ما را از هستى موجودات آگاه مى‌سازد و حكمت عملى از اين بحث مى‌كند كه چه كارهايى را بايد در دنيا انجام دهيم و چگونه زندگى كنيم تا سعادت دنيوى و اخرويمان تأمين گردد؟ وى، سپس حكمت عملى را به سه بخش علم تدبير شهر، علم تدبير خانه و علم تدبير خود و حكمت نظرى را به سه بخش علم برين، علم ميانگين و علم زيرين تقسيم نموده است. او در ادامه موضوعات اين علوم را تعيين كرده تا پيدا كردن موضوع علم برين ميسر گردد.
ابوعلى سينا، حكمت الهى يا همان علم برين را اصل همه علوم مى‌داند و كتاب خود را با آن آغاز مى‌كند و به تعبير خودش از بالا به پايين مى‌آيد.
آغاز خلقت موجودات، اولين بحثى است كه بعد از بيان اقسام علوم و جايگاه آنها، توسط مؤلف مطرح مى‌گردد؛ وى ابتداى خلقت را با جوهر مى‌داند و بدين مناسبت تعريفى از جوهر، ماده و صورت ارائه مى‌نمايد او در مبحث خلقت، دومين مخلوق را جسم مى‌داند كه در مرحله بعد از جوهر پديد آمده است و مركبى است از صورت و ماده.
بيان نظريات گوناگون در مورد جسم، ديگر بحثى است كه در ذيل همين عنوان بدان پرداخته شده است. مؤلف، در ادامه وارد بحث عرض گرديده و اقسام آن را تشريح كرده است.
مؤلف، در فصول ديگر، سخن از كلى و جزيى، واحد و كثير، تقدم و تأخر، سبب و مسبب و علت و معلول، متناهى بودن موجود داراى تقدم و تأخر، متناهى بودن علل خاص، قوه و فعل، واجب و ممكن، اوصاف واجب‌الوجود مانند وحدت، استغنا، جوهر و عرض نبودن، احديت، قديم بودن و.... را پى مى‌گيرد.
مرحوم بوعلى در ادامه، نيل و پيوند با واجب‌الوجود را بزرگ‌ترين سعادت موجودات مى‌شمارد، گر چه موجودات، اغلب چيزهاى ديگرى را به عنوان سعادت خود تلقى مى‌كنند، سپس آثار پيوند با واجب، نحوه خلق موجودات و صدورشان از واجب و... را بررسى مى‌كند
وى، بحثى مبسوط را در رابطه با كرات و گردش آنها و چگونگى چرخش و حركتشان ارائه نموده كه در كنار بحثى عميق و مهم راجع به صادر اول قرار گرفته است. علت خلقت، اسباب شرور و نقايص، پايان‌بخش اين كتاب ارزش‌مند است.
وضعيت كتاب
كتاب، همراه با مقدمه و حواشى دكتر محمد معين و در پايان داراى فهرست مطالب، فهرست نامه‌ها، فهرست آيه‌هاى قرآنى، فهرست نكات دستورى و فهرست لغات و اصطلاحات است.
پیوندها
مطالعه کتاب الهیات دانشنامه علائی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور