الإعضالات
رسالۀ اعضالات را مرحوم مير داماد در قرن يازدهم هجرى براى تبيين برخى نكات غامض
رياضى و فقهى و فلسفى و كلامى تأليف نموده است.
گزارش محتوا
در اين رساله بيست مسئله مطرح گرديده است كه بخشى از آنها در مورد احكام دائره و شيوه‌هاى
اندازه‌گيرى آن در شرائط مختلف و برخى در اندازه‌گيرى ميزان روز و شب و مسائلى پيرامون علت و معلول
مى‌باشد.وى در اين رساله راجع به ماهيت و علم خداوند نيز سخن گفته است.او علم خدا را غير از
ارادۀ او مى‌داند و مى‌گويد ارادۀ خداوند عين علم او نيست در مورد قدرت اختياريّه نيز به دو معنا
قائل شده است و مى‌گويد از علما فلسفه و ائمۀ حكمت دو نوع تفسير در اختيار نقل شده است كه
عبارتند از الف)فاعل در حد ذات به اينكه هرچه را خواست انجام دهد و هرچه را خواست انجام ندهد.
ب) بودن در ذات به حب نفس ذات بطورى كه صحيح باشد از او ايجاد و لا ايجاد يا صدور و لا صدور
كه دو مفهوم متلازمند.
ميرداماد در شانزدهمين اعضال به اتفاق فقهاء و اصوليين در احكام خمسه اشاره نموده مى‌گويد.
مراد از كلمه آيا كلمه صريحى است يا اعم از صريحى و ضمنى؟كه بنابر هركدام تقسيم‌بندى احكام متفاوت
خواهد بود.وى بحثى نيز در صلاة در مكان غصبى مطرح مى‌كند و ترك مسنونات را با استناد
به كلام از مرحوم شهيد ره؟؟؟ كلى باشد را كبيره مى‌داند.در دو اعضال آخر نيز از نيت معصيت
و حكم آن سخن مى‌گويد و دو مطلب را كه فقهاء شيعه به آن تصريح دارند را قابل دفاع مى‌داند:الف)
اينكه تصميم به گناه صغيره يا كبيره خود گناه نمى‌باشد.ب) اينكه اصرار بر صغيره خود گناه كبيره‌باشد خود بر دو قسم است اول-حكمى كه همان عزم بر تكرار صغيره بعد از فراغت از آن.
دوم-فعلى كه مداومت بر يك گناه صغيرۀ خاص بدون اينكه توبه‌اى بكند.
معنى كراهت در عبادات هم آخرين مسئلۀ مورد بحث توسط ميرداماد در رسالۀ اعضالات
است او اين حرف را كه در طول قرون متمادى علماء بدان قائل بوده‌اند را نمى‌پذيرد كه كراهت
در عبادت بمعنى كراهت واقعى نبوده بلكه بمعنى كم شدن مرتبۀ ثواب مى‌شود چرا كه ثواب داراى
مراتبى است كه با انجام عبادت در مكان داراى كراهت و امثال ذلك ثوابى كمتر نصيب فاعل آن
مى‌شود نه اينكه خود عمل عملى داراى كراهت باشد.
معرفى نسخه
اين كتاب در ضمن جلد اول مصنفات ميرداماد كه توسط آقاى مهدى محقق مقدمه بر آن نوشته
شده است و به اهتمام آقاى عبداللّه نورانى جمع‌آورى گرديده و در قطع وزيرى بوسيلۀ انتشارات
انجمن آثار مفاخر فرهنگى در تهران و در سال 1381 به چاپ رسيده است كه شماره شابك آن:
3-07-7874-964 مى‌باشد.