مدرس یزدی، علی‌اکبر
علی‌اکبر مدرس یزدی، معروف به حکیم الهى و حِکمى یزدى، استاد حکمت و عرفان قرن سیزدهم و چهاردهم است. محمدرضا قمشهای و جهانگیرخان قشقایی از اساتید وی و امام خمینى و سید شهابالدین مرعشى نجفى از شاگردان او بودهاند. در کتاب «رسائل حکمیه» چهار رساله فارسی از او چاپ شده است.
| نام | علی‌اکبر مدرس یزدی |
|---|---|
| نام های دیگر | اردک‍ان‍ي، ع‍ل‍ي‌اک‍ب‍ر
ت‍ج‍ل‍ي ح‍ک‍ي‍م ال‍ه‍ي، ع‍ل‍ي‌اک‍ب‍ر مدرس ي‍زدي ح‍ک‍م‍ي، ع‍ل‍ي‌اک‍ب‍ر ي‍زدي، ع‍ل‍ي‌اک‍ب‍ر |
| نام پدر | میرزا ابوالحسن یزدى |
| متولد | 1267ق |
| محل تولد | یزد |
| رحلت | 1304ش / 1344ق |
| اساتید | محمدرضا قمشهای |
| برخی آثار | مجموعه رسائل کلامي و فلسفي و ملل و نحل /نقش:نويسنده
رسائل حکميه /نقش:نويسنده |
| کد مولف | AUTHORCODE03724AUTHORCODE |
زندگینامه
میرزا علی‌اکبر حکمی یزدی در حدود 1267ق، در یزد به دنیا آمد. پدرش، میرزا ابوالحسن یزدى، از تاجران یزد بود. علی‌اکبر در زادگاهش به تحصیل ادبیات و علوم پرداخت، سپس به اصفهان رفت و نزد آقا محمدرضا قمشهاى، اسفار ملاصدرا و شرح قیصرى بر فصوص الحکم محییالدین بن عربى را خواند و از درس شرح منظومه جهانگیرخان قشقایى نیز بهره برد. بعد از آن در تهران علوم معقول را از آقا على مدرس طهرانى و میرزا ابوالحسن جلوه و ریاضیات را از میرزا حسین سبزوارى فراگرفت. حکمى علوم منقول را از میرزا ابوالقاسم نورى تهرانى و سیدصادق طباطبایى و میرزا حسن آشتیانى فراگرفت.
حکیم یزدى چندى قبل از وقایع مشروطه به قم رفت. او در قم ازدواج کرد و تا پایان عمر در آنجا ماند و به تدریس علوم عقلى و نقلى پرداخت. وى در قم، به هنگام بروز اختلاف میان مردم، یکى از مراجع رفع دعاوى بود، اما ظاهراً مخالفان فلسفه و عرفان نظر خوشى به او نداشتند.
حکیم یزدى را از مدرّسان شاخص فلسفه و عرفان عهد خویش دانستهاند. سید جلالالدین آشتیانى احاطه حکیم یزدى را در علوم ریاضى بیش از الهیات و علوم دیگر دانسته است. برخى از اسناد بهجامانده از او، مبین علاقه وى به مسائل سیاسى و مشارکت در امور اجتماعى است. وى با بدیعالملکمیرزا عمادالدوله، حاکم یزد، مناسبات حسنهاى داشت. بدیعالملک خود را شاگرد حکیم دانسته و برخی آثار او را ترجمه کرده است.
حکیم یزدى در 1344ق، در قم درگذشت و در قبرستان شیخان دفن شد. فقیه و مؤسس حوزه علمیه قم، حاج شیخ عبدالکریم حائرى، در آن روز، به احترام وى، درس را تعطیل کرد.
شاگردان
حکیم یزدى در تهران و قم، شاگردان بسیارى داشت که مشهورترین آنها عبارت بودند از:
- سید کاظم عصار تهرانى؛
- میرزا احمد آشتیانى؛
- سید محمدتقى خوانسارى؛
- سید احمد خوانسارى؛
- میرزا ابوالحسن شعرانى؛
- میرزا ابوالحسن رفیعى قزوینى؛
- امام خمینى؛
- سید شهابالدین مرعشى نجفى؛
- میرزا خلیل کمرهاى.
آثار
حکیم یزدى در اواخر عمر، به سبب بیمارى، نتوانست آثار خود را جمعآورى و چاپ کند؛ لذا برخى از آنها پس از مرگ او از میان رفت. قسمتى از آنچه باقى مانده با عنوان رسایل حکمیه، که همه به فارسى است، به اهتمام فرزند او، محمود حکمى یزدى، در 1365ش، در تهران چاپ شده است. قسمتى دیگر نیز، که برخى از آنها به فارسى و برخى به عربى است، با عنوان مجموعه رسائل کلامى و فلسفى و ملل و نحل، با مقدمه غلامحسین ابراهیمى دینانى در 1374ش، در تهران به چاپ رسیده است. رسایل حکمیه مشتمل است بر رساله بديعة إلهية في بيان مفهوم الماهية و الوجود که آن را براى بدیعالملک نوشته، شرح فارسى رساله مسئله وجود ملاعبدالرحمن جامى، رساله معرفة النفس و معرفة الرب و رسالهاى در هندسه با خط حکیم یزدى. از جمله آثارى که در مجموعه رسائل کلامى و فلسفى مندرج است، رساله حکمت متعالیه، رساله ملل و نحل، تعليقات على شرح فصوص الحكم قیصرى و تعليقات على الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة است. حواشى بر شرح نهج البلاغه ابن ابیالحدید، شرح الشواهد الربوبية ملاصدرا و تعلیقه بر شرح منظومه سبزوارى، از جمله آثار چاپنشده وى است. حکیم، شعر نیز میسرود و «تجلى» تخلص میکرد و نیز در نگارش انواع خط مهارت داشت[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: سید عرب، حسن، ص782-780
منابع مقاله
سید عرب، حسن، دانشنامه جهان اسلام، جلد 13، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1388.