بدخشانی، محمد بن معتمد
محمد بن معتمد خان بدخشانی حارثی، معروف به حارثی، متوفی 1126ق، محدث، حافظ و شخصیتی است که در اواخر قرن یازده هجری، در هندوستان به سر می‌برده و در زمینه حدیث کار می‌کرده است[۱]
| نام | بدخشانی، محمد بن معتمد |
|---|---|
| نام های دیگر | حارثي، محمد بن معتمد
حافظ الحارثي حارثي، حافظ محمد بن معتمد خان |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | / 1126ق |
| اساتید | |
| برخی آثار |
|
| کد مؤلف | AUTHORCODE06879AUTHORCODE |
وی آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته که در خرد و ذکاوت و ژرف‌نگری یگانه بوده است. در حدی که بزرگان رجال و حدیث، او را چهره ممتاز شمرده و تألیفات و تصنیفاتش را ستوده‌اند. وی در سرزمینی می‌زیسته که به دلیل دور بودن از مراکز دینی، میراث علمی آن مهجور و مغفول مانده و مدفون گردیده‌اند و جای تأسف اینجاست که این علوم و سرمایه‌های علمی از آن مرز و بوم به سایر اقطار عربی و اسلامی نتوانست راه پیدا نماید، مگر اندکی از آن آثار و سرمایه‌های فرهنگی، نظیر تألیفات حافظ بدخشانی که خود از چهره‌های درخشان و نوابغ روزگار و از سرمایه‌های علمی بوده است، اما کمتر افکار بلند و عمیق ایشان مورد توجه ارباب فضل و دانش قرار گرفته است؛ زیرا وی در یک جو که فضای تعصب، تحجر و کینه‌توزی نسبت به طایفه امامیه اثناعشریه آسمان را تیره و تار ساخته بود، توانست بدون تعصب، دغدغه، تنگ‌نظری و گرایش به مذهب خاصی، آثار به این عظمت را بیافریند[۲]
وی در زمینه و شناخت حدیث، زحمات زیادی را متحمل شده، تا جایی که در آغاز جوانی، مرارت و تلخی‌های فراموش‌نشدنی را از روزگار چشیده است. آن‌طور که خود می‌گوید سال‌ها گرفتار فقر مضاعف و حسودان سرسخت بود و بالاخره ناگزیر نزد پادشاه وقت از حسودان و شداید زندگی گلایه می‌کند. او نیز توجه ویژه خود را مبذول داشته تا از این وضعیت، اندک‌اندک بیرون می‌آید[۳]
او توانست گام‌های بلندی را در اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی و شناساندن اهل‌بیت پیامبر(ص) بردارد که اینک فضایل او را از زبان بزرگان حدیث و رجال می‌خوانیم:
- فقیه محدث پیشوای حفاظ علامه سید میر حامد حسین موسوی هندی (متوفی 1036ق)، در کتاب ارزشمند «عبقات» در بخش حدیث «أنا مدينة العلم و علي بابها» می‌نویسد: «معتمد خان بدخشانی، از نخبگان خردمند و دانشمندی است بلندمرتبه و ارجمند که احادیث حسن، جمیل و صحیح را علی‌رغم بدخواهان گردآوری نمود و با این کارش بینی اهل عناد و کینه را به خاک مذلت مالید و دسایس شیاطین را باطل ساخت و او توانست با این ژرف‌نگری و ارائه فرهنگ ناب اهل‌بیت(ع)، نظر خیلی از حسودان و اهل خدعه و نیرنگ را دگرگون و منقلب سازد؛ البته از مسیر و راهی که فرا روی خردورزان گشوده شده است هرگز کسی به بیراهه نمی‌رود مگر کسانی که خود را به گمراهی و ضلالت بیندازند و از روی عناد راه مستقیم را رها نمایند که در حقیقت خود را به عذاب دردناک و بدبختی فلاکت‌آور مبتلا نموده‌اند»[۴]
- در جای دیگر علامه میر حامد حسین می‌نویسد: «بر کسی پوشیده نماند که میرزا محمد بدخشانی از مقام و منزلت بس جلیل و بلند و شامخی در نزد بزرگان اهل سنت برخوردار است. وی از روشن‌بین‌ترین علمای بزرگ و از جمله ناقدان زبردست مکتب «حدیث» است که احادیث معتبری را در عظمت و بزرگواری ائمه نقل کرده است که از آفتاب هم روشن‌تر است و او راه درست و شاهراه مستقیمی را برای راهیان حق نشان داده است»[۵]
- علامه امینی در کتاب «الغدير» نوشته است: «میرزا محمد خان فرزند معتمد خان بدخشی... از زمره کسانی است که در حدیث‌شناسی و فنون آن و رجال حدیث، از تبحر ویژه برخوردار بوده است»[۶]
- صاحب کتاب «الذريعة إلی تصانيف الشيعة» آورده است: «مفتاح النجاة في مناقب آل العباء را میرزا محمد بن رستم معتمد خان بدخشی حارثی برای سلطان ابونصر قطب‌الدین محمد شاه بهادر غازی تألیف کرده است و در 7 محرم 1126 به اتمام رسانیده است»[۷]
تألیفات
- تحفة المحبين بمناقب الخلفاء الراشدين؛
- تراجم الحفاظ، درباره رجال حدیث؛
- «مفتاح النجاة في مناقب آل العباء، در ذکر مناقب آل عبا از امام على(ع) تا امام مهدی(عج)؛
- نزل الأبرار بما صح من مناقب أهل‌البيت الأطهار[۸]
پانویس
منابع مقاله
بدخشانی، محمد بن معتمد، «حدیث ابرار از منظر اهل سنت در مدح اهل‌بیت اطهار(ع)، ترجمه نزل الأبرار بما صح من مناقب أهل‌البيت الأطهار»، ترجمه سید حسن احمدی‌نژاد، انتشارات هدی، قم، 1377.
وابسته‌ها
حدیث ابرار از منظر اهل سنت در مدح اهل البیت اطهار علیهم‌السلام (ترجمه نزل الابرار)