دلائل الإعجاز في علم المعاني
| نام کتاب | دلائل الإعجاز في علم المعاني |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن (نويسنده)
هنداوی، عبدالحمید (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJA 2029 /ج4د8 |
| موضوع | زبان عربی - معانی و بیان |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3050AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
دلائل الاعجاز نوشتۀ «شيخ عبدالقاهر جرجانى» متوفاى سال 471 هجرى قمرى مى‌باشد.
اين كتاب دربارۀ علم معانى(از علوم بلاغت)نگاشته شده است.علم معانى به اصول و قواعدى مى‌پردازد كه چگونگى همخوانى كلام با مقتضاى حال را مورد بررسى قرار مى‌دهد و موضوع آن واژگان عربى است از نظر رسانايى مفاهيم دوگانه (دوپهلو)كه همان غرض و مقصود گوينده است كه لطائف و ويژگى‌هاى سخن را در خود جاى مى‌دهد كه با مقتضاى حال هماهنگى دارد و فايدۀ آن پى بردن به اعجاز قرآن كريم است از نظر نيكويى سبك و حسن توصيف و شگفتى تركيب‌ها و لطافت ايجاز و سهولت تركيب‌ها و زبان‌آورى در واژه‌ها و شيرينى و سامان‌يافتگى الفاظ كه در قرآن جاى گرفته‌اند.
نيز آگاهى بر اسرار بلاغت و فصاحت در كلام منظوم و منثور عرب براى پيروى كردن از آنها و جدا كردن سخن نكو و نكوهيده از جمله اهداف علم معانى مى‌باشد.
بنيانگذار اين علم شيخ عبدالقاهر جرجانى است.اين دانش از قرآن كريم و حديث نبوى و كلام عرب يارى مى‌ستاند و به فهم بهتر آنها مدد مى‌كند.جرجانى در اين كتاب به بيان وجوه اعجاز در قرآن كريم پرداخته و معانى بلند آن را يادآور مى‌شود.او در آغاز با تقسيم كلمه به سه قسم:اسم و فعل و حرف به بيان اقسام سه‌گانه ارتباط بين اين سه مى‌پردازد:ارتباط اسم با اسم، ارتباط اسم با فعل و ارتباط حرف با يكى از اين دو.سپس براى هريك مثالهايى را ذكر مى‌كند.
از آن پس يادآور مى‌شود كه قرآن كريم، واژگانش از اين سه قسم خالى نيست و ارتباط بين واژگان آن نيز از اين سه نوع ارتباط تهى نمى‌باشد، پس چگونه است كه الفاظ و كلمات قرآنى چنان عظيم و پربارند كه بلغاء و فصحاء قوى و قدر از مقابله با آن عاجز و درمانده‌اند؟
ويژگى
جرجانى با تأليف اين كتاب و كتاب ديگرش«اسر البلاغة» بنيانگذار دو علم معانى و بيان و استواركنندۀ اين دو ركن بلاغت است و سكّاكى و ديگر دانشمندان اين فن، از خوان علم و دانش او بهره‌مندند.
ساختار
كتاب دربرگيرنده 42 فصل است كه از جمله آنها مى‌توان به مباحث:
تحقيق در باب فصاحت و بلاغت، نظم كلام به حسب نظم معانى و فرق بين نظم كلام با نظم حروف، تفاوت كنايه و استعاره، تقديم و تأخير، مزيت كنايه و تمثيل و استعاره بر حقيقت، انحصار و قصر در اسم معرفه و كنايه و تعريض، حقيقت و مجاز و غيره اشاره كرد.
نسخه‌شناسى
اين كتاب با پژوهش دكتر عبدالحميد هنداوى استاد دانشكده دار العلوم دانشگاه قاهره، در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 366 صفحه به همراه مقدمه و تعليقات وى از سوى دار الكتب العلمية، بيروت براى اولين‌بار در سال 1422 هجرى به چاپ رسيده است.
محقق در تعليقاتى كه بر اين اثر نگاشته به تخريج ابيات شعرى، شرح‌حال اعلام، توضيح واژگان غريب و غيره پرداخته است.
منابع
- بهاءالدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن كريم، ج 1 ص 1064 و ج 2 ص 2099
- مقدمه محقق كتاب
پیوندها
مطالعه کتاب دلائل الإعجاز في علم المعاني در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور