درآمدی بر تاریخ قرآن (معارف)
«در آمدى بر تاريخ قرآن» تأليف دكتر مجيد معارف به زبان فارسى مى‌باشد.
| نام کتاب | در آمدی بر تاریخ قرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | معارف، مجید (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 72 /م6د4 |
| موضوع | قرآن - تاریخ |
| ناشر | موسسه نبأ |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11094AUTOMATIONCODE |
وى در انگيزه تأليف مى‌نويسد:
كتابهاى زيادى در اين زمينه وجود دارد. چندين سال پيش كه مشغول تدريس بودم با كتابى به نام «القرآن الكريم و روايات المدرستين» تأليف علامه سيد مرتضى عسگرى مواجه شدم و احساس كردم كه تكيه بر روايات تاريخى، آيات قرآن و محور قراردادن موضوع جمع كامل قرآن در زمان پيامبر(ص)، مسأله‌اى است كه در كتابهاى ديگر، كمتر مورد توجه قرارگرفته، بدين جهت با محوريّت كتاب علامه و ضميمه‌ى يادداشتهاى خودم كتاب در آمدى بر تاريخ قرآن را به رشته تحرير در آوردم.
ساختار
سعى در بررسى مركز ثقل جمع و تدوين قرآن در زمان رسول خدا و اثبات جمع شدن كامل آن در همان زمان و استفاده مسلمانان از آن به شكل كتابى منسجم شده است.
مباحث در فصول دهگانه تدوين شده و پس از تدريس در چندين ترم و تحقيق كامل در دسترس علاقمندان قرار گرفته است، روش علمى كتاب، آوردن همه‌ى اخبار قرآنى در مقابل يكديگر و تجزيه و تحليل دقيق آنها در پرتوى ملاكهاى قرآنى و روايى قطعى با تكيه بر فضاشناسى عصر نزول بوده و از طريق مقايسه اخبار قرآنى حقايق بى‌شمارى در اختيار طالبان علوم قرآنى قرار مى دهد.
گزارش محتوا
نگارنده در اصلاح تاريخ قرآن و پيشينه تاريخى آن به نقل از علامه طباطبايى مى‌نويسد:
«تاريخ قرآن از روز نزول تا امروز كاملاً روشن است. پيوسته سوره‌ها و آيات قرآنى ورد زبان مسلمانان بوده و دست به دست مى‌گشته است و... با اين وصف نبايد قرآن مجيد در اعتبار و ثبوت واقعيت خود نيازمند تاريخ باشد، اگر چه تاريخش هم روشن هست،...
آرى روشن‌ترين برهان براينكه قرآنى كه امروزه در دست ماست همان قرآن است كه بر پيامبر اكرم (ص) نازل شده و هيچگونه تغيير و تحريفى بر نداشته همين است كه اوصاف و امتيازاتى كه قرآن مجيد براى خود بيان نموده هنوز هم باقى است و چنانكه بوده، هست.» ايشان پس از طبقه‌بندى منابع مطالعه علمى قرآن و كلياتى درباره‌ى وحى از منظر قرآن، و بررسى نخستين نزول وحى در روايات شيعه و سنى به ذكر روايات اهل سنت و بررسى سند، متن، محتوا و نقد آنها با استناد به آيات پرداخته و به رواياتى از اهل بيت(ع) در اين زمينه اشاره مى‌كند.
ايشان با اشاره به اينكه قرآن در جامعه عرب نازل گرديده، عربستان را به هنگام بعثت و دوره‌ى نزول قرآن داراى مشخصاتى منحصر به فرد ميداند و در ادامه مباحثى را مطرح ميكنند كه شناخت آنها براى درك تاريخ نزول قرآن ضرورى مى‌باشد و پس از گزارشى از اهم اين ويژگيها يعنى نظام اجتماعى و سياسى، اعتقادى، اخلاقى، اقتصادى، علمى، فرهنگى، و خصوصيات ادبى و بلاغى سوره‌هاى مكى، إسماع قرآن در مكه و تأثير آن بر قريش به خصوصيات فكرى سوره‌هاى مكى اشاره و متذكر اين نكته مى‌شوند كه مراد از ذكر برخى آيات و سوره‌ها جهت شناساندن خصوصيات سوره‌هاى مكى و برخى آيات و سوره‌ها جهت خصوصيات فكرى آن، هرگز تفكيك بين اين دو ويژگى نيست. بلكه قرآن براى معالجه انحرافات فكرى و اعتقادى قريش، هر دو جانب را دارا مى باشد.
مؤلف پس از بيان تلاشهاى قريش براى مقابله با اثر فكرى قرآن و ادعاهاى آنها در تحليل قرآن مبنى بر اينكه قرآن بياناتى ساحرانه، افسانه‌اى، قديمى، كاهنانه، امكان نظير آورى از سوى مردم و پيامبر، سخنان پريشان يك مجنون، القائات شيطانى و كلام ساختگى بودن آن به دليل وقوع نسخ، به نقد قرآن نسبت به ادعاهاى مشركان مى‌پردازد. وى بعد از بيان كيفيت إقراء - تحويل گرفتن قرائت قارى به منظور غلطگيرى و تصحيح آن - و برنامه پيامبر(ص) در عرضه قرآن در مكّه و بررسى معانى جمع قرآن در خاتمه اين بحث مى‌گويد: در بدو امر احتمالاً توجه رسول خدا و اصحابش به گرد آوردن قرآن و حفظ آن در سينه‌ها معطوف گرديده، زيرا اين سنتى كهن و عادتى رايج در ميان عرب بوده است، سپس به لوزام نگارش قرآن اشاره مى‌كند و اخبار قرآنى در مدينه را به دو بخش قبل از هجرت و پس از هجرت، تقسيم و پس از برشمارى آنها، ساختار قرآن را به عنوان يك كتاب در عهد پيامبر(ص) (به نقل از علامه طباطبايى)، و انقسام آن را به سوره‌ها را مانند انقسامش بر آيه‌ها، داراى ريشه قرآنى مى‌داند.
وى آغاز اصطلاح رسم الخط را نيمه دوم قرن اول هجرى تلقى كرده كه در نخستين مرحله، ابوالاسود آمادگى خود را براى علامتگذارى قرآن اعلام ميكند و پس از مدتى اين علائم به صورت جزئى از رأى و اجتهاد از ناحيه گروه‌هاى مختلف بوده است، در قرن سوم بواسطه ابن مجاهد، قرائات در هفت قرائت اصلى محدود شد.
وضعيت كتاب
اين كتاب يك ترجمه مستقيم يا غير مستقيم «القرآن الكريم و...» به شمار نمى‌رود، زيرا در بسيارى از مباحث استقلال خود را حفظ كرده است. اما در مواردى كه قسمتهايى از تحقيقات علامه سيد مرتضى عسگرى عيناً نقل شده، منابع اين مطالب به صورت ايتاليك در پاورقى نشان داده است تا نسبت به نقل آنها اداى امانت گردد. فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع، برخى از منابع مؤلف «القرآن الكريم و روايات المدرستين» در آخر كتاب آمده و در پاورقى به آدرس آيات، روايات، منابع و برخى نكات اشاره شده است.
معرفى مؤلف
وى به سال 1332 شمسى در شيراز متولد شد و پس از گذراندن تحصيلات مقدماتى، موفق به اخذ مدرك كارشناسى در رشته اقتصاد از دانشگاه شهيد بهشتى و در سال‌هاى 1361 تا 1358 در سازمان‌هاى دولتى اشتغال داشته‌اند. ترجمه و نقد و تحقيق بخش نخست كتاب «مقدمتان فى علوم القرآن» را به عنوان پايان نامه دوره كارشناسى ارشد دانشگاه تربيت مدرس و سپس «پژوهشى در تاريخ حديث شيعه» را به عنوان رساله‌ى مقطع دكتراى رشته علوم قرآن و حديث همان دانشگاه ارائه داد. از اساتيد وى مى‌توان به آقايان نور كاظمى، مصطفوى، حجتّى، محقق و بهبودى اشاره كرد.
فعاليت‌هاى زيادى از ايشان در حوزه علوم حديث، مقالات، همكارى با بنياد دائره المعارف و تأليف مداخل، حوزه علوم قرآن و پژوهشهاى علمى وجود دارد.
منابع مقاله
1- مقدمه و متن كتاب 2- سايت شخصى دكتر معارف.
پیوندها
مطالعه کتاب در آمدی بر تاریخ قرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور